Bishmanov Bukenbai Muratzhanovich
Tóm tắt. Đề nghị xem xét vấn đề tổ chức lại các đơn vị giám định điều tra hính sự trong hệ thống các cơ quan bảo vệ pháp luật.
Từ khóa: hoạt động trinh sát điều tra hính sự, đơn vị giám định điều tra hính sự.
Vấn đề về tình độc lập trong tố tụng của giám định viên trong hệ thống các cơ quan bảo vệ pháp luật đã nảy sinh trong quá trính chuẩn bị dự thảo và thông qua Luật Liên bang "Về hoạt động giám định tƣ pháp ở Liên bang Nga". Cần lƣu ý rằng những bất đồng về vấn đề này là khá phù hợp và có thể giải quyết đƣợc.
Thật vậy, so sánh số liệu thực tế về tổng số cuộc giám định và các vấn đề nảy sinh cho thấy không có câu hỏi gay gắt nào về chất lƣợng của các kết luận giám định đƣợc đƣa ra trong các đơn vị giám định điều tra hính sự của các cơ quan nội vụ.
Nhƣ A.F. Volynsky, trong khoảng thời gian từ 2015 đến 2016, ―... hơn 5.000 kết luận của các giám định viên đƣợc công nhận là bằng chứng không thể chối cãi; 450 kết luận có các kết luận loại trừ lẫn nhau; 59 ngƣời, những ngƣời bị khởi tố hình sự dựa trên cơ sở này, đã đƣợc bồi thƣờng thiệt hại ‖, đồng thời:― ... khoảng 3 triệu giám định đã đƣợc thực hiện trong hệ thống đơn vị giám định điều tra hính sự của Bộ Nội vụ Nga.
"Hôn nhân" ngay cả từ số lƣợng của họ là 0,003 %.
Chúng tôi hoàn toàn đồng ý với A.F. Volynsky: trên thực tế, tình huống tƣơng tự cũng xảy ra ở các đơn vị giám định điều tra hình sự của Bộ Nội vụ Cộng hòa Kazakhstan.
Nhƣng tuy nhiên, quyết định loại bỏ các cơ quan giám định điều tra hình sự khỏi cơ quan truy tố tội phạm. Lập luận chính là câu hỏi về tình độc lập trong tố tụng của một giám định viên trong hệ thống các cơ quan bảo vệ pháp luật (sau đây gọi là nhu cầu chứng nhận của các cơ quan giám định tƣ pháp, tiêu chuẩn hóa các phƣơng pháp nghiên cứu giám định, cấp phép hoạt động giám định và quan trọng nhất là chứng nhận của các
GS. TS., Khoa học Luật; Đại học Giám định tƣ pháp của nƣớc Cộng hòa Kazakhstan; Email: [email protected]
86
phòng thí nghiệm giám định tƣ pháp liên quan đến việc đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế (ISO / IEC 17025, ISO 17020), cho phép các kết luận giám định có tƣ cách chứng cứ tại các tòa án nƣớc ngoài).
Tiếp tục chủ đề thành lập một trung tâm giám định tƣ pháp duy nhất ở Kazakhstan, quá trình này hiện đã đi đến giai đoạn cuối. Sau khi cải cách loại bỏ giám định tƣ pháp khỏi các cơ quan truy tố hình sự, một trung tâm giám định tƣ pháp của Bộ Tƣ pháp Cộng hòa Kazakhstan và các cơ quan lãnh thổ của nó, một trung tâm pháp y của cơ quan đƣợc ủy quyền trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe của Cộng hòa Kazakhstan và các bộ phận lãnh thổ của nó, cũng nhƣ các bộ phận chuyên môn của các cơ quan và tổ chức nhà nƣớc hoạt động ở Kazakhstan có chức năng bao gồm việc thực hiện giám định tƣ pháp.
Hiện tại, một luật mới của Cộng hòa Kazakhstan ―Về hoạt động giám định tƣ pháp‖ đã đƣợc thông qua (số 44-VI ZRK ngày 10 tháng 2 năm 2017). Ngoài ra, theo Nghị định của Chính phủ Cộng hòa Kazakhstan ngày 3 tháng 2 năm 2017 số 34 ―Về một số vấn đề của giám định tƣ pháp‖, các cơ quan giám định tƣ pháp đã đƣợc tổ chức lại:
bằng cách sáp nhập trung tâm giám định tƣ pháp của Bộ Tƣ pháp của Cộng hòa Kazakhstan và các cơ quan lãnh thổ của nó, trung tâm pháp y của cơ quan có thẩm quyền trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe của Cộng hòa Kazakhstan và các cơ quan lãnh thổ của nó, cũng nhƣ các cơ quan chuyên biệt của các cơ quan và tổ chức nhà nƣớc có chức năng bao gồm tiến hành giám định tƣ pháp, theo luật pháp của Cộng hòa Kazakhstan, một cơ quan duy nhất đã đƣợc thành lập - trung tâm giám định tƣ pháp thuộc Bộ Tƣ pháp Cộng hòa Kazakhstan.
Nhƣ vậy, về tổng thể, kết luận hợp lý của quá trình cải tổ hệ thống giám định tƣ pháp đã đạt đƣợc. Không nghi ngờ gì nữa, quá trình loại bỏ giám định tƣ pháp khỏi các cơ quan tố tụng hình sự đã tạo ra những vấn đề phức tạp trong hệ thống bảo vệ pháp luật.
Do thiếu kinh nghiệm và những điểm tƣơng đồng của việc tổ chức lại nhƣ vậy, thực tế dƣờng nhƣ không phải là bộ phận trong hệ thống các cơ quan nội chính về hình thức, nội dung và mục đìch, có thể cung cấp cho các cơ quan bảo vệ pháp luật những kiến thức chuyên môn, và nói chung, liệu nó có thể tồn tại?
87
Tại một thời điểm, chúng tôi đề xuất khái niệm hoạt động giám định tƣ pháp và mở ra nội dung của nó.
Sau đó, khái niệm về hoạt động trinh sát điều tra hình sự đã đƣợc đề xuất. Cơ sở cho đề xuất về việc hình thành các hoạt động trinh sát điều tra hình sự là kết quả của việc tái tổ chức triệt để bộ phận giám định tƣ pháp của Bộ Nội vụ Cộng hòa Kazakhstan. Nhƣ đã lƣu ý trƣớc đó, do kết quả của việc rút giám định tƣ pháp từ các cơ quan truy tố tội phạm vào năm 1997, cơ quan tƣ pháp của Bộ Nội vụ Cộng hòa Kazakhstan đã bị giải tán.
Sau các cuộc thảo luận dài, chúng tôi đã chứng minh đƣợc sự cần thiết phải tạo ra một bộ phận với các chức năng chình: sự tham gia của cán bộ với tƣ cách là chuyên gia trong các hoạt động điều tra và biện pháp trinh sát, hình thành và duy trì hồ sơ thống kê điều tra hình sự, nghiên cứu điều tra hình sự trong các vụ án hình sự và các vụ việc vi phạm hành chình, cũng nhƣ các tài liệu trinh sát, đƣa ra tƣ vấn. Không kém phần quan trọng là hình thức của bộ phận mới đƣợc tạo ra. Dựa trên khái niệm hỗ trợ kỹ thuật điều tra hình sự, ngƣời ta đã đề xuất gọi là bộ phận – trinh sát điều tra hình sự. Từ ngữ của tên của bộ phận đƣợc xác định dựa trên nhiệm vụ của nó: "linh hoạt" - hành động nhanh chóng và kịp thời, hƣớng dẫn khéo léo diễn biến vụ án trong những hoàn cảnh thay đổi","điều tra hình sự"- dựa trên khái niệm của hoạt động hỗ trợ kỹ thuật điều tra hình sự của các cơ quan bảo vệ pháp luật. Hỗ trợ kỹ thuật điều tra hình sự do các cơ quan bảo vệ pháp luật thực hiện, "...nhằm tạo điều kiện để họ luôn sẵn sàng sử dụng các phƣơng pháp và phƣơng tiện của kỹ thuật điều tra hình sự và việc thực hiện các điều kiện này trong mỗi trƣờng hợp cụ thể về phát hiện và điều tra tội phạm"... Ở khía cạnh này, hoạt động của các đơn vị trinh sát điều tra hình sự trở nên chi phối. Khi tổ chức công việc của các đơn vị trinh sát điều tra hình sự hoạt động mới thành lập, chúng tôi chỉ đƣa ra khái niệm hoạt động trinh sát điều tra hình sự.
Hoạt động trinh sát điều tra hình sự đƣợc hiểu là việc sử dụng kiến thức chuyên môn của bộ phận trinh sát điều tra hình sự, dựa trên sự hỗ trợ về mặt pháp lý, tổ chức, khoa học, phƣơng pháp luận và khoa học kỹ thuật trong quá trình phát hiện và điều tra tội phạm.
88
Dựa trên những vấn đề cấp thiết trong lĩnh vực tình độc lập về tố tụng của giám định viên trong hệ thống các cơ quan bảo vệ pháp luật và kinh nghiệm, giải pháp đƣợc nhìn thấy trong hai phiên bản (hệ thống giám định tƣ pháp của Nga và Kazakhstan không thể so sánh với nhau, ngoại trừ điểm chung về tính chất, do đó các đề xuất đƣợc coi là lựa chọn):
Lựa chọn đầu tiên là thành lập một trung tâm trinh sát điều tra hình sự hoạt động trong các cơ quan bảo vệ pháp luật thay vì một trung tâm giám định điều tra hình sự (hoặc hai trung tâm: giám định tƣ pháp và một trung tâm trinh sát điều ra hình sự, với các trạng thái trực thuộc khác nhau trong hệ thống của Bộ Nội vụ). Để đảm bảo hiệu quả lý luận của các cải cách đƣợc đề xuất, các hoạt động giám định điều tra hình sự nên đƣợc thay thế bằng các hoạt động trinh sát điều tra hình sự (hoặc chia thành hoạt động giám định tƣ pháp và hoạt động trinh sát điều tra hình sự).
Sự chấp nhận nhất về mọi mặt là việc thành lập một trung tâm giám định tƣ pháp duy nhất thuộc Bộ Tƣ pháp Liên bang Nga. Đƣơng nhiên, sẽ có những trở ngại khó khăn khách quan và chủ quan để đạt đƣợc mục tiêu, nhƣng chúng là tiêu chuẩn và có thể giải quyết đƣợc.
Chúng tôi hy vọng rằng các đề xuất của chúng tôi, đƣợc thể hiện ở khía cạnh thông tin, sẽ khơi dậy sự quan tâm thích hợp.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Волынский А.Ф. Принцип процессуальной независимости судебного эксперта, а не специалиста. Вестник Московского университета МВД России. 2019;(1):21-24.
2. Бишманов Б.М. Эксперт и специалист в уголовном - Москва:
Московский психолого-социальный институт, 2003. - 223 с.
3. Бишманов Б.М., Есназаров А.Л. О концепции развития оперативно- криминалистической деятельности в правоохранительных органах //Актуальные вопросы совершенствования законодательства Республики Казахстан в области судебно-экспертной деятельности. Доклады и сообщения на международной
89
конференции ―Восток-Запад: партнерство в судебной экспертизе‖ – Алматы, ЦСЭ МЮ РК, 2007.
4. Большой толковый словарь русского языка. / Сост. и гл. ред. С. А.
Кузнецов. — СПб.: «Норинт , 2000. — 1536 с.
5. Волынский А.Ф. Криминалистическая техника: наука-техника- общество-человек. – М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2000. – 311 с.
90
8. BẢO VỆ QUYỀN KHÔNG BỊ TRA TẤN BẰNG THỂ CHẾ TƢ PHÁP HÌNH SỰ