TRIET HOC. SO 7 (254), THANG 7-2012
G m DlNH TRONG TIT TITONG NHO GIRO VA ANH HirifNG CUA NO DEN XA HOI VIET NAM HIEN NAY
T R X N DINH T H A O '•>
Trin cd sd phdn tich nhOng tU tudng cd bdn cua Nho gido vi gia dinh, tde gid bdi viitdd chi ra sU dnh hUdng cua tU tudng do dot vdi viic xdy dUng gia dinh mdi d Viet Nam hiin nay. Theo tdc gid, nhiing yiu td tich cUe trong tU tUdng vi gia dinh cua Nho gido, nhU vd chong phdi ehung thuy, cha me phdi nhdn tU, con cdi phdi cd ddc hiiu kinh, anh em phdi cd long yiu thUdng, nhudng nhin ldn nhau,... cdn dUde tiip thu trong xd hdi mdi. Tuy nhiin, nhiing tii tudng bdo thu, hgn chi', nhU qud di cao Unh cam gia dinh, di cao ldi ich cd nhdn; ldi sdhg, ldi ldm viic "gia dinh chu nghia" cua Nho gido cdng cdn phdi cUdng quyit ddu tranh logi bo.
T
rung Qud'c la mdt qud'c gia rdng ldn, ed nln vdn minh phat trien nie rd, d^c biet la nln van minh co dai - thdi ky ma ngfldi ta thfldng gpi la:'Tram hoa dua nd, tram nha dua tid'ng"
vdi nhieu tnidng phai khae nhau, nhU Am dUdng ngu hanh, Nho gia, Dao gia, Phap gia, Mac gia, v.v..
Nho gia Oiay Nho giao) thdi ky Tien Tin (tflc Nho giao nguyen thuy) vdi cac dai bilu tieu bilu nhU Khing Tii, Manh Td, Tuan Tii la mpt hpc thuylt ed nhieu tu tudng tid'n bp, nhflng eung "hilu el"
vd rd't bao thii. Bat chap nhilu biln doi to ldn cua xa hdi dUdng thdi, thiy trd Khdng Txi van mot mfle eoi xa hpi nha Chu Id tot dep, hdp vdi dao trdi, nen da ra sfle ca ngdi va bao vd le tilt nha Chu ciing nhfl trdt tii xa hdi ma ehl dp dd xdy dflng ndn. Do la mdt tr^t tfl vdi nhflng ydu ciu kbit khe ve danh phan, tdn ty, dang cap, v l nghia vu vd quyln ldi,... Nhiing ydu ciu dd dfldc Nho giao xdy dflng ed he thong chat ehe vd ha khic tfl thd'p den eao, tfl trong gia dinh ddh ngodi xa hpi.
Trflde tidn, ein phan biet ro hai khai
nidm "gia" (nha) vd "qud'e" (nUde). Xet ve mat ngU nghia, tfl "nflde" trong tieng Viet dieh sang tieng Han ed the tfldng dfldng vdi hai tfl: Mgt Id, tii
"qud'e" da rd't thdng dung d Viet Nam, nhfl qud'e gia, to qud'c; hai la, tfl "bang"
(nghia khdng thdng dung) trong mdt s l thanh ngfl va diln tich, nhfl bang giao, Ian bang,... Con trong cudh "Nho gido xUa vd na^\ tac gia Quang Dam lai coi
"nflde" tfldng dUdng vdi "gia" tfl vdh chi tUdng flng vdi "nha" trong tilng Vidt. O Trung Hoa co dai ciing da tflng t i n tai nhiing nflde nhd, do eae quan dai phu eai tri, dflde gpi Id "gia". Ne'u theo nghia nay, khai niem "nfldc" vdi khai niem "gia" dfldc dung gin nhfl dong nhat. Bdn eanh dd, ngUdi ta edn hay diing tfl ghep "qud'c gia" dl chi nflde.
Xet ve mat nhan thitc, vdi phfldng phap tfl duy tien d l cd tinh chit bic eiu, coi menh d l trflde la tiln dl de xuit hien menh Ai sau, Nho giao coi nha chi la hinh anh thu nhd eua nflde;
nflde xuit phat tfl nha va cd nha Id c6
(*) Ph6 giao sif, ti& m, TrOdng Dai hgc Noi vu Ha NoL
GL\ DINH TRONG T U T U O N G NHO GIAO..
nflde. Nhieu menh d l trong TU thU dfldc trinh bay theo kieu bie eiu da ehflng td ring, phfldng phap tfl duy nay dfldc sfl dung p h i bid'n trong dao Nho. Nhin vao tam dilu kinh diln dfldc trinh bay theo phUdng phdp nay trong sdch Bgi hgc,
"nUde" la bac thfl bay trong qua trinh lam sang dflc sang eua nhflng ngfldi cd dao cao, dfle trpng trong xa hdi. Qua trinh di tfl each vdt, trf tri... de'n te gia, tri quIc la qua trinh di tfl nhan thfle din hdnh ddng, tfl ly luan deh thfle tidn, tfl thfle tien hep dd'n thfle tidn rdng. Vi vdy, nd'u xet vi phi^Mg phdp tU duy, vdi diem xudt phdt Id dgo dUc hgc thi y kiln cho ring, "nfldc la bac thang cao hdn, tfl b^c thang nhd leo ldn va la pham vi rdng hdn tfl pham vi nha md ra"(l) la hdp ly, phan anh diing tinh thin nhflng tfl tfldng cua Nho giao. De hilu dfldc muc dfch tri qud'c, binh thien ha eua Nho giao, phai n i m dfldc khai nidm "gia" vdi tfl each la nln tang, la ed sd cua nd.
Khai niem "gia" cua Nho giao theo nghia hep dfldc hilu la "gia dinh", la
"nhd"; cdn theo nghia rong, "gia" dUdc hieu la "gia tde" - ndi ed cae quan hd hp hang, bd con h i t sfle phfle tap. Dfldi c h l dd phong kiln, cac gia dinh va gia tdc cd the liic rd't quan tdm dd'n vide eiing c l nha minh va gia toe cua minh nhdm mue dich trd thdnh nhiing "cii that"
trong vung va trong nfldc. Ngoai ra, cae gia tde dd cdn chieu tdp nhiing ngfldi cd tdi vao lam gia tfldng, mdn khaeh hoac nhflng ngfldi tin ein vao iam gia nd, gia ty d l tdng them vdy eanh va t h i liic nhim mflu dl vfldng ba. Vi vdy, trong mli gia tpc, ngoM quan hd gia (finh lam nln tang cdn ed quan hd ba con, hp hdng tfl g i n dd'n xa vd quan he gifla
chii nha vdi thude khaeh, thude ha,...
Nhiing gia tde nay diu thupc tang ldp tren cua xa hpi, ed anh hfldng ldn vd ddi khi la quylt dinh ddh sii hUng thinh hay suy vong cua mdt nUdc. Saeh Bai hgc ed viet: "Ca nhd (ciia bde qud'c trudng) iam dilu nhan thi ea nUde se day len khdng khi nhdn ai. Ca nhd (cua bac qud'e tnidng) deu le nhUdng thi ea nUdc se diy ldn khdng khi Id nhUdng"(2). Manh Td cung ndi: "Tri nUde ehang khd, chi cin diing de eae gia toe ldn oan traeh minh. Ndu nhflng gia tde ldn ydu quy mdn md minh, thi ca nfldc deu yeu quy men md minh. Ca nflde yeu quy mdn md minh, thi ca thien ha eung se yeu quy men md minh - Vi ehinh bat nan, bd't die tdi U cii that.
Cfl that ehi sd md, nhit qud'c chi md.
Nhat qud'e sd md, thidn ha md chi"(3).
Tuy ndi ddn la quy, dan cd the chd thuyen vd ed t h i lat thuyin, nhflng do dflng tren lap trfldng cua giai eip thong tri, bao ve cho le giao vd trat tii eua xa hdi phong kiln, Nho giao chUa thdt sii nhan thfle dfldc vai trd vd sfle manh
"eai tao xa hpi" eiia con ngfldi trong gia dinh, gia tdc thupc ting ldp bi ap bfle, hoc lot. Dd chinh la mot ban chl cd tfnh lich sii ciia Nho giao.
Quan diem cua Nho giao cho rang, nha, nflde va thien ha chi khae nhau ve pham vi va quy md td chfle, cdn ve ban eha't vd caeh quan ly, eai tri thi cd ban la gid'ng nhau. Trong cuIn Khdng hgc
(1) Quang Dam. Nho gido xUa v& nay. Nxb Van hoa, 1994, tr.205.
(2) NgS van Hdn Ndm, t . l . Ti2 ThU (ban dich Dai hoc). Nxb Khoa hgc xa hdi, 2004, tr.58.
(3) DUdng Hong, Vifdng T h a n h Trung, Nhi§m Dai Vien, Luu Phong (chu dich). Td Thii (Tran Trong s a m , Kieu Bach Vu T h u a n bifin dich), Nxb Quan doi n h a n dSn, 2003, tr.662.
TRAN DINH THAO
ddng, Phan Bdi Chau da khai quat ring, "nha tflc la cai nfldc nhd, nUde tflc la cdi nha ldn"(4), "tl, tri" chi cd mdt le,
"gia, qud'c" ehung nhau mdt gd'c"(5).
Nhfl vay, Nho giao eoi nUde ehi la hinh anh md rpng ra eua nha va gifla nha vdi nUdc cd sU lien he rang bude Idn nhau, quy dinh va b l sung cho nhau. Vide chi ra nhiing dilm dae trflng ed ban de phdn bidt "nhd" vdi "nflde" la hit sfle can thie't de thay dfldc vai trd eua mdi ye'u to dd trong qua trinh thiic hien ly tfldng "thien ha binh" cua Nho giao.
Cae saeh kinh dien Nho giao ndi nhieu dd'n "nhd" va nhiing md'i quan he gifla eae thanh vien trong nha, nhUng khdng dfla ra dfldc mdt khai nipm "nhd" cu the nao. Nlu ehi hilu ring, "nhd Id cai nfldc nhd", nhd nUdc - thien ha chi khae nhau ve pham vi va quy md, cdn ban the cd ban la gilng nhau thi rd rang vin ehUa thda dang. Bdi, nd'u ndi nhU vdy, ranh gidi phdn biet gifla nha vd nUdc rd't map md, khdng cd mot tieu chi eu the nao. Hdn nfla, Nho giao cung chfla chi ra dfldc nhflng ye'u td' cd'u thanh nha va each thfle t l ehfle gia dinh mdt each ehat ehe.
Theo each hieu cua Nho giao, kd't qua cua qua trinh van ddng trong pham vi ban than eon ngfldi, dfla con ngUdi dat deh dfle sang vd diing vao ndi "ehf thien" - ehfnh la "tu than". Dd la cd sd, nen tang vflng chic de di din t l gia, tri qud'c, binh thien ha - nhiing nac thang tfl thap din cao, lam tda sang dfle sang cua con ngfldi ra ngoai pham vi ban thdn minh. Nha edn la gd'c cua nfldc va thidn ha, la cai nen mdng vflng chic ma eon ngfldi cin phai dfla vao do nlu mud'n lam nen nghiep ldn. Manh Tit da khdng dinh: "Gd'e cua thien ha la quIc
gia, gd'e eua qud'e gia Id gia tdc va nha cfla, gd'c cua gia tde va nhd cuta la chfnh ban than minh vay - Thien ha chi ban tai qud'c, qud'c chi ban tai gia, gia chi ban tai thdn"(6). Tuy ndi nha Id gd'c nude, nhUng xet den cung, eon ngUdi van la quan trpng nhit va ddng vai trd quyd't dinh.
Nhu vay, vdi luan dilm "nUde gd'c d nha", Nho giao mud'n xay diing nhiing md'i quan hd gifla ngudi vdi ngfldi trong nude phdng theo nhflng md'i quan he trong gia dinh vdi trdch nhidm vd nghia vu tfldng tfl. Trong nam md'i quan he quan trpng n h i t cua con ngfldi (ngii luan) thi gia dinh chilm ba luan - tflc ba mdi quan hd cd ban la cha - con, ching - vd, anh - em. Nhflng quan he xa hpi khae ehi Id sfl md phdng, md rdng eua ba mdi quan hd ndy. Do dd, ne'u ba moi quan he trong gia dinh dfldc cung CO, duy tri tot se gdp phan ldm cho nfldc dn dinh, cd trat tfl va phep tic. Cho nen, Nho giao da dinh ra nhiing
"dxic"(chinh xdc hon la nhitng chudn mUc dgo dUc) eho tflng moi quan hd la:
Cha tfl, con hieu; anh Idnh, em de;
ching ed nghia, vd vang ldi. Thfle hien dling cac chuan mfle dao dflc dd thi gia dinh mdi hoa thuan, ydn im, ed trdn co dudi, tdn ty trat tfl dfldc dam bao. Bdi, gd'e ed vflng, thi cdy mdi bin; cdi gd'c muc nat ma eai ngpn xanh tfldi Id dilu khdng the ed. Nhan thfle rd dilu dd nen Nho gido rat quan tdm ehdm sdc cho eai gd'c gia dinh. Ngoai nhflng chuan miie dao dflc cho tiing mdi quan hd, edn ed rat nhilu quy dinh cu the, ti mi, ha (4) Phan Bgi Chau. Khong hoc ddng, t.9. Nxb ThuSn h6a,1990, tr.335.
(5) Phan B6i Chau. Sdd., tr.337.
(6) Diidng H^ng, VUdng Thanh Trung, Nhifm Dai Vifin, LUu Phong (chu djch): TW ThU. Sdd., tr.661.
GIA DINH TRONG T U T U O N G NHO GlAO...
khae va phfle tap khae trdi bude con ngfldi vao eai Ifldi dao cua Nho gido, nhdm bat hp ngoan ngoan phuc tung va tfl giac thfle hidn nhiing quy pham dao dfle a'y. Nhflng khai niem dao dfle ed ban dflde dung trong pham vi gia dinh lai dflde dem van dung cho nhflng quan he xa hpi d trong nfldc; vdi ndi dung dfldc md rpng, dUdc bo sung thdm y nghia mdi, vdi sic thai mdi. Tuy nhidn, thiie chit cua nhflng khai niem d'y khdng thay ddi, van the hien moi quan he mat thid't gifla "sU" vd "stf', gifla bl tren vdi ke dudi, khae chang chi la d pham vi va muc dfch cua nhflng quan he nay. Trong pham vi nha, khi tre nhd da la con hieu, em de thi khi ldn ldn eung trd thdnh ngfldi cha tfl, ngfldi anh lanh, ngfldi gia tnidng bie't t l gia tot.
Trong pham vi nUde, nhiing eon ngudi dUde giao due nhfl vdy ciing de trd thanh nhiing ngfldi lam nen nghiep ldn, hoae cd nhiing cdhg bieh ldn trong edng eudc tri nUdc. Luan dilm "nUde goe d nhd" cua Nho giao cdn t h i hien tfnh giai cap, bdi "nha" dfldc ndi tdi d day khdng phai la mpi nhd, mpi gia dfinh trong nude, ma chu ylu la nha cua nhiing ngUdi thude giai cip thdhg tri. Dd la nhiing gia (finh va gia tpc ldn, cd t h i Iflc, cd t h i quyd^ dinh van menh cua dit nfldc, nhu tdn thdt \a gia tpc cua vua; efl thit, dai gia, the gia, dai tpc la gia that cua cac ting ldp quan lai va nhflng ngudi gidu cd, quyen quy. Nhflng gia tde ay cd quyln ap bfle, bde lot ddi vdi nhiing gia (finh, gia tpc thude cae giai ting bi tri. Chi cd nhiing gia (finh, gia tpc cd the Iflc dd mdi thiic sfl la "gd'e ciia nUdc".
Vdi quan niem eoi nhd la cai gd'e, nhiing ngUdi theo Nho giao ludn ging sfle cung vdi gia dinh, gia toe xay dflng cd do thanh nhflng efl that hay nhflng
gia tdc manh. Tuy theo kha nang va thiic Iflc, cac gia tde ay se phat huy anh hudng trong nhflng pham vi rdng hep khae nhau. Cac gia dinh, gia tpc cd the' liic diu cd tfl tfldng bdnh trfldng, mudh phat trien va dl cao gia dinh, gia tpc minh trong xa hpi. Xu hfldng ay tat yeu din din eude dd'u tranh gifla nha vdi nhd, gifla gia tpc nay vdi gia toe khae nham khang dinh vi tri cua minh trong xa hpi. De dat dflde mue dfch ay, cd the phai sxi dung eac phfldng tien, thu doan va do vdy, cac cudc diu tranh nay cung tan khdc, cung dim mau khdng kem gi cae cupe dd'u tranh giai eip. Tuy cae eudc da'u tranh dd chi diln ra trong ndi bd giai eip thd'ng tri, nhflng nd lai ed anh hudng khdng nhd de'n toan bp si^
phat trien ciia xa hdi.
Nhfl vdy, each hidu nha la gia dinh - mpt ddn vi t l bao cd ban cau thanh thiic the xa hpi cd y nghia quan trpng vl mat nhdn thfle ludn. Nd xac dinh ro npi dung, pham vi cua nhd va phan bidt
"nha" vdi "nfldc". Nha dUdc khudn lai trong pham vi nhflng quan hd huylt tpc, nhu cha mp vdi con cai, anh vdi em, vd vdi ching. Nhieu ddn vi huylt tpc nhfl vdy lien hd vdi nhau tren mpi phUdng didn Id dieu kien cd ban dl tao thanh mpt nUde tren pham vi rdng ldn hdn, vdi nhiing mdi quan he da dang vd phfle tap hdn. Vdi y nghia la "gia tde", sfl phan bidt gifla "gia" va "qud'c" khdng rd rang vd ddi khi, nd cdn dfldc eoi la thd'ng nhit vdi nhau. Ching ban, trong cd eau to ehfle eua xa hpi Trung Hoa cd dai, eac nfldc trong thien ha diu thudc quyln cai tri ciia Thien txi; trong dd, cac nflde ldn hoac tfldng ddi ldn (tfl 50 ddm din 100 dam) do cac vua ehU hau, gim Cdng, Hiu, Ba, Txi, Nam eai tri va dfldc gpi la "qud'e". Ngodi ra, edn cd cae nflde
TRAN DINH THAO
nhd hdn do cac quan dai phu cai tri.
Cac quan dai phu dd cd ten gpi chung la
"gia" va cac nfldc nhd do cung dfldc gpi la "gia". Cho ndn, ne'u hieu "gia" la
"nha", la gia dinh eua mpi ngUdi ndi chung, bao gom ea dan thUdng thi khdng hdp ly, bdi "gia" da mang y nghia eiia rapt gia toe, mot nUdc. Vi the', hieu
"gia" nhu theo each dich nghia cau ndi eua Khong Tii ring: "Khau gia van hflu qud'c, hflu gia gia, bat hoan qua, nhi hoan bit quan; bat hoan bin, nhi hoan bat an"(7) la "Khau nay nghe: Vua chfl hau hay quan dai phu (ke cd nfldc, ed nha) ehang lo ft dan ma chi lo khdng ding deu, chdng lo ngheo, ma chi lo khdng dfldc an ninh" Id hdp ly, the hien dfldc ea nghia hep lan nghia rpng cua chfl "gia" theo quan niem Nho giao.
Trong edng eude xay diing eon ngfldi mdi va xa hpi mdi hidn nay, vide nghien eflu de ke thfla nhiing ylu t l tich ciic cung nhu viec vach ra nhfliig ban che trong quan niem ciia Nho giao vl gia dinh la can thilt va ed y nghia ca ve ly ludn ldn thfle tien. Nhiing yd'u td' tfeh eflc trong tfl tfldng ve gia dinh ciia Nho giao, nhfl vd chong phai chung thuy, cha me phai nhdn tfl, con cai phai ed dflc hieu kfnh, anh em phai cd long ydu thfldng, nhudng nhin ldn nhau,... cin dUdc tilp thu trong xa hpi mdi. Tuy nhien, mpt so' han ehl trong tU tudng eua Nho giao c6 anh hUdng tieu ciic den muc tieu xay diing gia (finh mdi hidn nay cung ein phai phd phan.
ThU nhdt, nhdm ciing ed' vd xay dling, phat trien gia (finh theo diing
"le", Nho giao da dat ra mot hd thdhg tdn ty, trat tfl, tren dUdi ha khde. Phat trien va de cao gia dinh theo quan niem cua Nho giao cd the din din hien tUdng qua de cao tinh cam gia dinh, d l cao ldi
ich ea nhdn, bd't cha'p ldi feh chung cua dat nUdc. Hdn nfla, vide qua de cao gia dinh, gia tpc dd din ddh sfl ra ddi vd ton tai dai dang cua ehd' dd gia (finh tri.
Chd' dp phong kie'n thiic chd't la che dd thdhg tri eua nhiing gia dinh, gia tpc cua giai cd'p phong kidn qu;^ tdc. Vide lap gia, te gia, hflng gia Id nhim nang cao sfle manh gia dinh ridng eua minh de thing tri ca nflde vd thien ha. Dieu nay dflde thd hien d viec nhilu trieu dai Trung Hoa da bid'n ten trilu dai, ten gia tpc minh thanh ten nUdc, nhfl Dai Han, Dai Dfldng, Dai Td'ng, v.v.. O Viet Nam, cac ten gpi nhfl nha Le, nha Trin, nha Nguyen eung the hien che' dp gia (finh tri dd. Tfl che dp gia ^ n h tri din deh sii ddc quyln, ddc tdi va nhilu te nan khae trong vide dieu hanh dit nfldc. Chdng ban, Gia Long khdng phong vfldng eho ngfldi ngoai tpc chinh la dl bao ve eho sii thd'ng tri ddc quyln tuyet ddi eua gia tpc hp Nguydn.
Ngay nay, che dp phong kiln da bi xda bd nhUng che dp gia dinh tri vin cdn t i n tai dUdi nhilu hinh thfle bien tfldng, bid'n dang khae nhau. Trong pham vi mpt to ehflc, mpt cd quan, nhat la d dia phUdng vd ndng thdn vdn cdn kieu ngfldi ed ehfle, ed quyln ehi mud'n keo ngfldi trong gia dinh, hp hdng eua minh vao cd quan nhdm tao be canh, lung doan to chfle, true ldi cho nha minh va ban than minh. Cac hien tUdng nay din deh viee vi pham quyln lam chii ciia nhan dan, bdp nghet ddn chu, keo bd kdo eanh, tham d, mdc ngoae, ciia quyln, gdy thiet hai tai san chung, can trd vd ldm eham bUde tiln cua cdng cupe doi mdi. Vi vay, mud'n xay dflng
(7) NgQ van Han N6ni, t.l. Td ThU (ban dich D^
hgc). Sdd., tr.510.
GIA DtNH TRONG T U T U G N G NHO GIAO...
chu nghia xd hdi, ehung ta phai cfldng quylt da'u tranh ehd'ng hien tUdng gia dinh tri trdn mpi phfldng didn, nhim quet sach nhiing tan du ciia nd ra khdi ddi sd'ng vdn minh ngay nay.
ThU hai, vide de eao yeu to' gia (finh va tinh cam gia ifinh theo quan nidm ciia Nho giao da ddn din tinh trang
"nhd hda" cae cd quan nha nflde, cac dodn the xa hpi, cac cdng viec ehung, eiia cdng, cac quan he dong nghiep dang trd thdnh pho biln. Vide thfle hien md hinh hda tap the va cae quan hd tap the theo md hinh gia dinh va quan hd gia (finh khdng phii hdp vdi ydu ciu vd muc (fich cua cupc each mang xa hpi chu nghia.
Bdi, ne'u pham vi "nhd hda" eang rpng, tim mit ciia con ngfldi lai eang hi thu hep. C.Mac va Ph.Angghen eho ring, cin phai xda bo nhflng hinh thfle gia dinh lac hau, khdng phfl hdp vdi sii phat triln tiln bd eua lich sii. Cae dng da chi ra ring, "gia finh tU san di nhien la se tieu tan eung vdi cai kem theo nd, vd ea hai cai do diu mat di cung vdi tfl ban"(8) vd khi dd, hinh thfle to ehfle gia <finh mdi se dfldc thid't lap ciing vdi sfl ra ddi cua ehe dp mdi ma trong do, chfnh vin dl ldi feh la mot trong nhiing ddng Iflc quan trpng eua sfl phat triln xa hdi. Vi vdy, cin phai k i t hdp hai hda gifla ldi I'eh ca nhan vdi ldi feh tdp the va ldi feh xa hdi, bdi "neu nhfl ldi ich, hilu mot each dung din, la nguydn tic eua toan bp dao dflc thi dilu quan trpng Id phai ra sfle lam cho ldi ich ridng tfl eua con ngUdi phii hdp vdi ldi ich cua loai ngUdi"(9). Dd la quan (film hoan toan khae vdi quan niem cua Nho giao.
ThU ba, anh hudng ciia Nho giao tdi tac phong gia trfldng trong cac to ehflc vd ed quan nha nUde. 0 nhieu ndi, thii
trudng dupc coi nhu ngUdi gia trUdng va cd quan dUde coi nhU la mot gia dinh.
Thii trUdng ed the yeu men hay ghet bd tuy theo chu quan ea nhan minh. Tac phong gia trUdng ay b i t nguon tfl loi sd'ng, ldi ldm viee "gia dinh ehu nghia"
da ton tai ldu ddi trong nhilu the' ky va hau qua cua nd la sii tri trd, bao thii, quan lieu trong tu duy vd hanh dpng cua can bd, dang vien. Vi vdy, da'u tranh de xda bd tae phong gia tnidng Id mdt yeu eiu quan trpng, khdng t h i thieu nhim xay diing mpt nep sd'ng vd lam viec Idnh manh, dan ehu, binh dang hidn nay.
Nhu vdy, da'u tranh loai bd dupc nhflng tu tudng bao thii, ban che' cua Nho giao cung quan trpng nhU vide ke' thfla, phat huy cac gia tri tfeh eiic ciia nd trong qua trinh xay diing gia dinh mdi, lam tien de cho viec xay diing xa hpi mdi. Vi the', Dang ta yeu ciu phai de eao y thfle trdch nhiem ciia cae thanh vien trong gia (finh trong vide gifl gin nln nep gia phong, gia huah td^ dep cua gia finh, ddng tde. Mot gia (finh mdi trong che dp xa hdi chu ngMa khdng doan tuydt hodn todn vdi gia (finh cu, ma chfnh Id ndi ke' thfla tinh hoa eua gia dinh cu, kit hdp vdi nhflng chuan mfle dao dflc eua xa hpi mdi. Cac tfl tfldng nhu eha tfl con hidu, vd ehong hoa thudn, anh em thUdng yeu dum bpc ldn nhau,... ciia Nho giao de'n nay vdn cdn cd gia tri trong viec xay diing thdnh cdng gia dinh mdi hien nay, gdp phin quan trpng trong cong cudc xay diing thdnh cdng chii nghia xa hpi d nUde ta. •
(8) CMac - Ph.Angghen. Tuyin tap, t.l. Nxb Su that. Ha Noi, 1980. tr.563.
(9) CMac - Ph.Angghen. Sdd., tr.563.
