لحتیل اضفیی زوتیع رهش تامدخی عامتجا تلادع رظنم زای یدروم هعلاطم(دابآ فجن رهش)

1

لحت ی ل اضف یی زوت ی ع رهش تامدخ ی

عامتجا تلادع رظنم زا ی

یدروم هعلاطم(

دابآ فجن رهش )

،ایفارغج هورگ ،رایداتسا :یرباص دیمح رتکد ملاسا دازآ هاگشناد ،دابآ فجن دحاو

ی

، ا ،داب فجن ی نار

هداز یبسامهط داشرف :1

یزاسرهش یارتکد یوجشناد ،

فجن دحاو آ

،داب ملاسا دازآ هاگشناد ،ی

فجن ،دابآ یا نار

: ریهش رامع وجشناد

ی ارتکد ی زاسرهش

، ی فجن دحاو ،دابآ

هاگشناد دازآ یملاسا

، فجن

،دابآ یا نار

هدیکچ

ت زو ی ع نزاوتم اضف یی تامدخ یاضف رد رهش

ی تسد و ی با ی هب نادنورهش ربارب نآ

اه عامتجا تلادع اب فدارتم ی

تسا . رهش تامدخ ی

هدنهد راتخاس ی

هام و لکش ی

ت دبلاک ی

، عامتجا ی اضف و یی م رهش ی شاب ن

،د نزاوتمان عیزوت نآ

اه رهش رد ثأت ، ی ر ناربج ذپان ی ر ی رب

هام ،راتخاس ی

ت ادج و رهش یی

زگ ین ی تاقبط ی دراد دم و ی ر ی ت رهش ی شلاچ اب ار اه

ی دج ی وربور م ی دنک . یدمآراکان س

ی تسا اه ی

لکش ثعاب یرهش ارف و رهش سایقم رد یتیریدم و ییاضف نیا و تسا هدش اهرهش رد ییاضف یرباربان یریگ

مهم رت ی ن کشم رهش ل یاه

.تسا زورما ییاضف لیلحت شهوژپ نیا زا فده

رهش رد یعامتجا تلادع رظنم زا یرهش تامدخ عیزوت فجن

دابآ .تسا رظنزا -شور

یسانش ساسا رب هام

ی ت صوت عون زا ی

ف _ ی دروم ی لحت و ی ل ی تسا . ساسا رب دربراک عون زا فده

ی رد .تسا درگ

روآ ی زا تاعلاطا

شور اه ی دانسا ی ، هناخباتک ا ی م و ی ناد ی رازبا و ، اه ی هدهاشم و همانشسرپ هدافتسا

هدش .تسا رد زجت ی ه لحتو ی ل هداد لدم زا اه اه

ی

ناسنا هعسوت صخاش ی

( )HDI

و AHP

حم رد ی ط س ی متس فارغج تاعلاطا ی

ا یی ( )GIS

هب تروص یبیکرت نیلوب قطنم و هدافتسا

هدش

.تسا نآ جیاتن زا م

ی ناوت رهش رد یرهش تامدخ عیزوت رد لداعت مدع فجن

دابآ دوجو هب ، ندمآ

و رهش یاضف رد یگناگود دوبلااب

حطس اب یاهاضف تبسن رادروخرب

ی رهش رد نییاپ فجن

دابآ .دومن هراشا

لک ناگژاو ی

د ی عامتجا تلادع : ی

اضف تلادع ، ،ییاضف یرباربان ،یی

فجن دابآ

لوئسم هدنسیون1

، :لیمیا farshad.tahmasebizade@yahoo.com

2

همدقم هلئسم نایب

راتخاس رثا رد هزورما اهرهش تسایس و ،یداصتقا ،یسایس یاه

زا یبولطمان هخرچ اب دمآراکان ییاضف یاه رباربان

ی اه ی یعامتجا

–

یداصتقا و

ز ی تس حم ی ط ی وربور هدش دنا

، شلاچ اه ی ب ی هقباس ی نوچمه

،رقف ناکسا ریغ یمسر

، لوزن تیفیک

،یگدنز فاکش اه ی

،یدمآرد مهزا

سگ ی گتخ ی اه ی یعامتجا و

یب یتلادع رد عیزوت تامدخ رد یرهش اهرهش

لکش هتفرگ هعماج هافر و یتملاس هک ،تسا

رصنع هس نیب لداعت و بسانت مدع .تسا هتشاد یپ رد ار یرهش یاضف رد لداعت مدع و یگناگود و هتخادنا رطخ هب ار یرهش کشت ی ل هدنهد نآ عبانم ،یرهش ناسنا( رهش یاضف یرهش تلایهست و تاناکما و یرهش تامدخ_

لکش ثعاب ) نآ طیحم_ یریگ

و لداعت مدع ب

ی تلادع ی دمایپ و یرهش یاضف رد شلاچ و اه

تسا هدش بولطمان یاه هداز یبسامهط(

1392 , 5 ).

نارب ییاضف تلادع

لداعت ات تسا بار

ی ن .دزاس رارقرب رهش رد اضف و عبانم ،ناسنا رصنع هس (

GHaedrahmati et al 2018

) تلادع عوضوم هب هجوت مغریلع

عیزوت رد ییاضف یاهروشک رد یرهش یمومع تامدخ

هعسوت ی هتفا (،

Tsou, et al., 2005:424

) تاعلاطم رد هنیمز نیا رد یدودعم

و هتفرگ تروص ام روشک تروص تاعلاطم بلغا

هبنج رتشیب ،زین هتفرگ یداصتقا

هتشاد دنا . لاحرد ی هک ب ی تلادع ی ار من ی ناوت طقف

شجنس هب دودحم رباربان

ی اه ی تسناد یداصتقا .

هکارچ یساسا دعب كی اضف (

Mantinz,2005:31

) و تسا یناسنا هعماج رد یداینب

رد یعامتجا تلادع و اضف

راج ی هدش (

soja 2006 : 2

مه و تلادع مه و ) ب

ی تلادع ی نایامن اضف رد م

ی دوش ( .

Dufaux, 2008 : 2

.)

ازا ی ن ور

، زجت ی ه لحتو ی ل مهرب شنک ب ی ن مهف رد عامتجا و اضف ب

ی تلادع ی اه ی عامتجا ی ظنت هوحن و ی

م س ی تسا اه ی همانرب ر ی ز ی ارب ی

شهاک یا لح نآ اه رورض ی .تسا اتسار نیا رد زوت

ی ع بسانمان رباربان و تلع هب اهرهش رد تامدخ ندنام اج

،نآ دشر زا رهش هعسوت

رضاح لاح رد ی

ک ی زا شلاچ اه ی دم ی ر ی ت رهش ی وگخساپ رد یی

.تسا نادنورهش هب اب

نازیم یسررب رباربان

ی اه و تامدخ عیزوت رد

ییاسانش ییاضف یوگلا

ب ی تلادع ی رهش حطس رد م

ی ناوت یپ درب هک مادک ی ك تیعضو رد تامدخ زا بسانمان

رت ی و دنتسه ب ی تلادع ی اه

شخب مادک رد رتشیب زکرمت

ی هتفا تسا . هولاع ار هب ی ن لماع هب ، رد تامدخ ییاراک

ناکم ی با ی و هوحن ی تامدخ ناسر ی نآ اه هش رد ر

زین .تسا هتسباو عیزوت یوگلا

ییاضف ثعاب یرهش تامدخ داجیا

نیمز توافتم شزرا ینیزگ ییادج هب و هدش یرهش

هورگ اه ی

نماد یناسنا

م ی دنز نیب . رباربان ی اه ی هنلاداعان عیزوت و ییاضف تلاکشم و تامدخ

ز ی تس حم ی ط ی رد یدبلاک و اومه رهش حطس

هر

هک هتشاد دوجو یشخرچ هطبار كی ار رگیدمه

تشپ ی ناب ی م ی دننک تیعمج دشر اب همادا رد و هب ار رهش ،یدومع و یقفا شرتسگ و

یطیحم غ ی لباقر تنوکس لیدبت م ی دنک هب روط ی هک زا یرایسب ار زورما یاهرهش تلاکشم

م ی ناوت عیزوت رد یرهش تامدخ هنلاداعان

زورید نامز رد نآ

اه ر ی هش ی با ی یمتسر و روپ شاداد( .درک 1390

: 2 ) یعامتجا تلادع رظنم زا یرهش تامدخ عیزوت لیلحت اب

تیریدم تامدخ ییاضف عیزوت رد هناهاگآ لمع اب یرهش ،یعامتجا عفانم و یمومع

رباربان ی اه ی ار ییاضف تیفیک و هداد شهاک

رادیاپ هعسوت و ءاقترا ار یگدنز نیمضت ار یرهش

م ی امن ی د .

رهش فجن دابآ زین هلمجزا اهرهش ی زا هک تسا ی

ك وس رد ههد اه ی تعرس اب رهش یکیزیف شرتسگ و تیعمج دایز دشر اب هتشذگ

زا رتشیب تامدخ ناسر ی یرهش تامدخ دوبمک اب هک تسا یخیرات و دوسرف تفاب یاراد رهش رگید یوس زا و .تسا هدوب هجاوم بور

ه ور

م ی دشاب ییاضف تلادع رظنم زا نآ رد یرهش تامدخ ات دراد ترورض نیاربانب . سرربدروم

ی .دریگ رارق یبایزرا و نیا

شهوژپ اب ت کأ ی د

رب تامدخ عیزوت رد ییاضف تلادع موهفم نازیم شجنس یارب یراکهار نتفای یپ رد ،یرهش

نزاوت ییاضف تامدخ یرهش رد جن ف دابآ

تسا .

هنیشیپ شهوژپ

اضف تلادع عوضوم یی

ط رد ی ز هعسوت هتشذگ ههد ود ی

دا ی ی هتفا لو تسا ی همانرب نونکات یر

ناز ارا زا نارگشهوژپ و ی

ه ی ی ك زرا ی با ی

هدوب ناوتان نآ زا هبناج همه و لماک دنا

. هنیمز رد هک یتاقیقحت رد ییاضف تلادع ی

لاوا ،هتفرگ تروص یرهش تامدخ هب یسرتسد

كدنا یارب ار یربراک هنارس موهفم رتشیب ایناث و هدوب هداد رارق كلام یرهش تامدخ هب نینکاس یبایتسد

،دنا سرتسد اثلاث ،دارفا ی

و رادروخرب تیعمج یسررب هوحن و تامدخ زا رادروخربریغ

بایناکم ی تامدخ ی هناتسآ تیعمج و یناسر تامدخ عاعش ساسارب

3

هدش عقاو تلفغ دروم ،تامدخ مغریلع اعبار و تسا

هوحن رب تامدخ ییاضف تاریثات و نینکاس یبایتسد ی

یجراخ تارثا نینچمه

زا ،مه یور رب تامدخ ییاضف یاهلیلحت

هدشن هدرب یاهرهب تاعلاطم نیا رد .تسا

یمتسر و روپ شاداد(

1390 : 2 ) هکارچ تلادع

ییاضف هب یناسآ لمع ی ن ی تس ( .

Kinman, 1999, p. 663

اضف تلادع صوصخ رد ) یی

زا شخب ص تاعلاطم

ترو هتفرگ هب حرش لودج

تسا ریز لودج(.

1 ) لودج

هرامش 1 : شهوژپ هنیشیپ

هدنسیون - ناگ لاس

حرش

و ینسحلا مداخ ،یتمحردتاق هداز یبسامهط 2018

تلادع ییاضف لیلحت ناهفصا رهش یدروم هعلاطم رهش رد یعامتجا

GHaedrahmati et al 2018( )

ناراکمه و یل یجنس داصتقا درکیور اب نیچ رد یا هقطنم یرباربان و دودحم یمومع تامدخ یربارب 2017

ییاضف ( Li, Li, Yu, & Bin, 2017)

زنفتسا و سیرک 2017

تملاس و یطیحم تلادع Stephens(

&

Church, 2017 )

انامستاو اشیلک ،1

بابلک و2

2017 3

سرتسد ی اضف هب ی رهش زبس ی رباربان و ی اه ی حم ی ط ی ناملآ رد ( Wüstemann, Kalisch, & Kolbe,

2017)

گنایوا ناراکمه و4

مورحم 2017 ی ت اضف یی مومع تامدخ زا ی

رهش ی لاح رد تعرس هب قطانم رد یریذپ رجاهم

رهش ی ی ك چ ی ن زرا : ی با ی اهگناش هموح ی (Ouyang, Wang, Tian, & Tian,

2017)

ناجیاو ولنچ و5

2017 6

نآ رب رثوم لماوع و تاصخشم :یرهش یاه كراپ یحیرفت تامدخ ییاضف لیلحت (Weijuan & Chenlu , 2017)

نایدازریش و روپ بوغعی ،یناتسرل ت 2016

زج ی ه لحت و ی ل زوت ی ع اضف یی رهش تامدخ ی زا هدافتسا اب نارهت رهشنلاک لدم

اه ی

ر همانرب ی ز ی رهش ی (Lorestani, Yaghoubpour, &

Shirzadian, 2016)

درلاوب 2015

تلادع حم ی ط ی ا رد ی تلاا هدحتم Bullard, 2015(

)

لاسریپ و سیرپ همانرب اب نا طابتراو رهش یرادیاپ ،یطیحم تسیز تلادع 2010

تسایس و یرهش یزیر یاه

اکیرمآ یاهرهش رد ار یمومع (Pearsal & Pierceb, 2010)

وبلآ 2009

شلاچ اه ی عامتجا تلادع شبنج ی

رهش ی : وئن لی لارب ی زاسرهش رد ی اداناک (albo Greg, 2009)

سلاوکین و كیرا 2009

س ی تسا اه ی ژولوکا ی س و تلادع ،رهش ی

تسا عامتجا تلادع اب هطبار رد ار ی

(swyngedouw & c heynen, 2009)

لزاب 2008

تسیز طیحم رد تلادع ادناک یاهرهش

( Buzzelli, 2008 )

ناراکمه و وست صخاش 2005

یاه سرتسد ی اضف تلادع اب طابترا رد ار روحم یی

مومع تامدخ رد ی

رد رهش

ات رهش ی (tsou, Hang, & chang, 2005) ناو

هداز یسامهط 1392

ناهفصا رهش یدروم هعلاطم رهش رد یعامتجا تلادع ییاضف لیلحت

یعامش

، یمارهب ,یرومیت 1395

ت )دابآ مرخ رهش :یدروم هعلاطم( ییاضف تلادع درکیور اب یرهش تامدخ و تیعمج ییاضف لیلح

ییاوقت ناراکمه و 1395

قطانم :یهوژپ دروم ،روحم تلادع رهش هیرظن بوچراچ رد ییاضف تلادع شجنس نازیم 22

نارهت یرادرهش هناگ

ناراکمه و نایعیفر 1391

لحت ی ل اضف یی هعسوت حطس ی گتفا ی کفت هب نارهت ی ك رهش قطانم ی

یبیرج رازه 1390

سررب ی عامتجا تلادع ساسحا ی

نارهت رهش رد ار نآ رب رثوم لماوع و

شاداد روپ و یمتسر 1390

،تیعمج عیزوت ساسارب یرهش یمومع تامدخ هچراپکی ییاضف تلادع شجنس اراک و یسرتسد

یی رهش ی جوسا

یحیبذ و امنهر 1390

لحت ی ل زوت ی ع هست ی تلا مومع ی رهش ی اتسار رد ی اضف تلادع یی لدم اب ی هچراپک سرتسد ی رد

دجاس ی 1389

رادیاپ هعسوت رب نآ شقن و یعامتجا تلادع

ناگدنراگن : ذخام

هجیتن یسررب شهوژپ

اه ی ماجنا هدش رد تلایهست و تامدخ عیزوت ندوب نزاوتمان و ییاضف یرباربان دوجو زا ناشن هدودحم

اه ی

هعلاطمدروم مادکره

.دراد

1 Wüstemann

2 Kalisch

3 Kolbe

4 Ouyang

5 Weijuan

6 Chenlu

4

عوضوم تایبدا لداع رهش

لداع رهش هب

ناونع ییاغ فده همانرب

ر ی ز ی رد ، لاس اه ی تایبدا رد ریخا همانرب

ر ی ز ی اهروشک ی هعسوت ی هتفا و هب .تسا هدمآ دوج

اف نیتشنی لاس رد ار لداع رهش هدیا هک تسا یسک1

2006 بیکرت زا لداع رهش هشیدنا درک حرطم ثحب

اه ی فسلف ی ،تلادع هرابرد

نویرام فلیم تراوتسا ناج ،زلار دننام یدارفا تسیچ تلادع ثحب زا هدیا نیا .تسا هدش رادیدپ لا هدیا رهش و ایپوتا یخیرات هشیدنا اهترام و ،گنای تفرگ ماهلا موبسون

واک .تسا هدش ه ا تاعلاطم لماش لمع رد موهفم نیا ش

زا هیلو اهرهش

،اپورا ،اکیرما ی و هنایمرواخ

، لداع رهش .تسا نیتلا یاکیرمآ ساسا رب

دشر ،عونت ،تلادع ،یسارکومد یرادیاپ و

رعت ی ف هدش موهفم نیا ناگدننک حرطم .تسا

مامت رد ار تلادع هبنج

اه ی رظن رد یرهش یگدنز م

ی گ ی دنر . دریگ رارق یرهش تاحلاصا راک روتسد رد دیاب هنوگچ لداع رهش هکنیا و

تلاکشم لح یلمع هاگدید دناوتب ات س

ی تسا اه ی لابند زین و .دشاب یرهش پ

كاردا هک تسا یفاکش ندرک ر رظن

ی هش تلادع و یر

تیعقاو همانرب ر ی ز ی و لکش گ ی ر ی اهرهش .دراد دوجو عقاورد

تردق بوچراچ لداع رهش هدنهد

ا ی مهارف یرهش نارگیزاب یارب ار

م ی دنک ( دنشخب دوبهب ار یرهش یگدنز تیفیک دنناوتب ات

Marcuse, 2006

)

یرهش تامدخ

مومع تامدخ ی

رهش ی تنس روط هب ی

ا لااک ناونع تحت ی

مومع ی م حرطم ی دوش سب طسوت هک ی

را ی ش زا ه ناگدننک فرهصم و نادنور

روط هب ه نامزم و .دسر یم فرصم هب ی

ک ی زا ساسا ی رت ی ن رهش رصانع ی

ازفا تهج ی ش هافر حطس عامتجا

ی تامدخ دوجو ،رهش مدرم

رهش ی .تسا ( روپ ناما ینیسح و یکلم ، 1395

: 100 ) رهش تامدخ ی

شخب ی مومع تامدخ زا ی

رد هک دنتسه ماظن بوچراچ

هلسلس بتارم رهش زکارم ی

، نی اهزا ی مومع ی عامتجا ی هدروآرب ار م

ی دنزاس رد و ی ك دحاو

ًاتبسن و لقتسم س دحاو

ی سا ی مصت ی م گ ی هدنر

هب روظنم گدنز هافر ی رهش ی هئارا م ی دنوش (

Hashemi & Yahya Pour, 2011: 17

) رد یمومع تامدخ تفایرد تروص عیسو سایقم

م ی گ ی در دارفا هنازور یگدنز رب و ثأت

ی ر تیلوئسم .دراد میقتسم نآ

اه و صاخ عجارم اب مه زا توافتم

م ی دشاب تامدخ لثم . شزومآ

،ی

یاضف نیا .یبهذم و یگنهرف ،ینامرد ،یشزرو تامدخ ،زبس . دنتسه ییاضف یاهدرکلمع یا راد یگمه تامدخ

ناکم ی با ی یا زکارم ن

هکبش ،یسرتسد عاعش ،تامدخ سایقم و تامدخ رگید اب ییاضف دنویپ ،یسرتسد

یاهداهن امح ی ت هدننک یاضف تایصوصخ زا ،... و ی

نآ اه بوسحم م ی دوش (

Savas 1987 : 800

)

ییاضف تلادع و یعامتجا تلادع

رد دمآرد عیزوت ،یناگمه حلاص و ریخ هب كمک رد یعامتجا تلادع موهفم نانادیفارغج هاگدید زا ناکم

اه و عبانم هنلاداع صیصخت ،

زاین عفر راک هب مدرم یساسا یاه م

ی دور ,ییوکش(

1385 .ص , 141 ) هتسجرب نانادیفارغج نوچ یا

یسررب سکان و ستوک ،نوتسناج

یرباربان هتسناد ون ییایفارغج نوناک ار ییاضف یاه .دنا

,یئوکش(

1388 .ص , 277 ) یب و تلادع ون یایفارغج رد یتلادع

ار یمن ناوت

طقف دودحم هب شجنس رباربان ی اه ی یداصتقا .تسناد

(Martnez, 2005, p. 31)

هکارچ هعماج رد یداینب و یساسا دعب كی اضف

تسا یناسنا

(Soja, 2008, p. 2)

مه و تلادع مهو ب

ی تلادع ی یم نایامن اضف رد .ددرگ

(Dufaux, 2008, p. 2)

ترابع یطیحم تلادع

بسحرب مدرم ربارب یرادروخرب زا تسا نی

اهزا ییاناوت ، ،اه شلات اه و تامحز و ، ثأت

ی ناشر تسا هعماج دیلوت رد

(Bowen, 2001, p.

رد نانکاس مامت اب هک تسا نیا و 30)

اجره یی یم یگدنز هک ،دننک

هب روط .دوش راتفر یواسم

(Kunzmann, 1998, p. 101)

رد

یرهش تامدخ و رصانع یدبلاک ییاضف عیزوت ،روظنم یزاسرهش هب

تروص هلحم ره رد نادنورهش زاین اب بسانتم و نزاوتم و لداعتم

سا یرهش هیحان و .ت

یعامش(

و ,دمحاروپ 1385

.ص , 14 ) ضعب ی ا زا ی ن یرهش تامدخ ترابع

تسا سرتسد زا ی تاناکما ،سرادم هب

تشادهب ی

، گنهرف ی اضف تلادع ققحت . ... و یی

طونم هب هست دوجو ی

تلا رهش ی زوت و ی ع هنلاداع ی نآ اه اضف رد ی رهش ی سرتسد و ی

ناسآ نآ هب نادنورهش م

ی دشاب (

Kunzmann, 1998:101

) .

1Fainstein

5

ید هاگد یاه اضف تلادع یی

د ود ی هاگد اضف تلادع رد یی

قفا تلادع ناونع اب ی

دومع تلادع و ی

قفا تلادع .دراد دوجو ی

فاصنا(

یا مهارف اب هطبار رد )تاواسم

ارب ربارب عبانم ندرک ی

كت كت دارفا یا هورگ ربارب هب هجوت اب اه ی

اناوت رد یی ا .تسا ی ن د ی هاگد رترب زا ی صاخشا هب نداد یا

هورگ رب اه

د ی رگ ی م بانتجا ی دنک تامدخ و هب

هزادنا ی ناسک ن نتفرگ رظن رد نودب ی

زا ی ا اناوت یی م هئارا ی دوش دومع تلادع . ی

متجا تلادع(

عا ی

یا حم تلادع ی

ط ی زوت اب هطبار رد ) ی

ع اناوت هب هجوت اب عبانم یی

اه ی ن و دارفا فلتخم ی

اهزا ی نآ ا .تسا اه ی

ن د ی هاگد هب روظنم ب زا ی ن

رباربان ندرب ی

اه ی عامتجا ی هب هورگ اه یا ن ی اهزا ی نآ رترب اه ی م ی دهد ( .

Delbosc & Currie, 2011: 2

) ی ک ی د ی رگ تلادع مهم داعبا زا

ب توافت ی ن تصرف اه و اهدمآرد تسا (

Litman, 2007: 6

.) ی ك لک قفاوت ی درف ره هک دراد دوجو ی

اش ی گتس ی ار ربارب تصرف نتشاد

ور رب اما دشاب هتشاد ی

ا ی ن د ی هاگد م هک ی ناز رتمک قفاوت دشاب ربارب اهدمآرد ی

(. دراد دوجو

Delbosc & Currie, 2011: 3

) تلادع

زین هافر موهفم اب یعامتجا هطبار

ی هتشاد یگنتاگنت ناراکمه و یمرجاج(

1385 : 6 ) زا و صخاش اه ی رامش هب نآ م

ی دور (

لع ی ربکا ی 1383 : 58 ) هعماج هافر ورگرد

زا و دنراد نآ رد یمهس دننک ساسحا نآ نادنورهش همه هک تسا هتکن نیا زا نانیمطا

یداع نایرج هتشاذگ رانک هعماج

هدشن دنا یدابآرب(

1384 : 127 )

شهوژپ شور

رضاح شهوژپ ساسا رب

یفیصوت عون زا تیهام و تسا یلیلحت و یدروم_

ساسا رب یم یدربراک عون زا فده

.دشاب هب روظنم

درگ همانشسرپ و هبحاصم ،یدانسا تاعلاطم هدهاشم رازبا زا تاعلاطا یروآ هدافتسا

هدش تسا زا تاعلاطا لیلحت هیزجت رد قطنم

و نیلوب صخاش لدم ناسنا هعسوت

ی وHDI

کرت ی ناب اب اهرازبا ی ییاضف لیلحت لدم وGIS

هدافتساAHP

هدش .تسا

لدم

AHP

یبتارم هلسلس لیلحت دنیارف رد یجوز هسیاقم شور هئارا

هدش نیرتدمآراک زا یکی یبتارم هلسلس لیلحت دنیارف .تسا ت

نک ی ك اه ی

مصت ی م گ ی ر ی لاس رد یتعاس لا ساموت طسوت راب نیلوا هک تسا 1980

تسدربز(دش حرطم 1380

: 14 زا لیلحت نیا ) عماج

رت ی ن

یاخ متسیس حارط

ی هدش یارب مصت ی م گ ی ر ی اب عم ی اهرا ی لئاسم ندرک هلومرف ناکما اریز تسا هناگدنچ ار

هب تروص م هلسلس یبتار

( .دراد

Ngai, 2005:29

) یجوز هسیاقم یارب نینچمه شور نیا زا عم

ی اهرا و تسد هب ندروآ تیمها بیرض و نزو نآ

اه هدافتسا زین

م ی دوش .

یناسنا هعسوت یبیکرت صخاش (

1

)

HDI

نارمع همانرب ارب دحتم للم نامزاس

ی لوا ی ن لاس رد راب 1990

ارب ی هجرد دنب ی اهروشک ظاحلزا ناسنا هعسوت ی

وگلا یی .درک هدافتسا

و این تمکح(

م ری فجن یوسوم 1390 ) تنرد هجی تلادع صخاش نازیم ،لدم نیا ییاضف

یم ار رهش قطانم زا كیره یارب هب ناوت

هس .درک میسقت شخب نیا رب

ساسا تروصرد ی هک زا رتمک صخاش 0,5

سرتسد حطس رد هقطنم دشاب ی

و رادروخرب ی ب رگا ،مورحم ی

ن

0,5 ات 0,8 سرتسد حطس رد دشاب ی

و یرادروخرب و طسوتم

تروصرد ی هک ب ی ن 0,8 ات 1 سرتسد حطس رد دشاب ی

و رادروخرب ی لااب

.دوب دهاوخ

HDI = ( 1- I )

(

GHaedrahmati , Khademalhoosini & Tahmasebi 2018:4

)

1 Human development composite index

6

لوب قطنم نی

1

لمع ی تا قطنم ی اپ رب ی ه لوب ربج ی هد نزو .دنراد رارق ی

لا ره رد اهدحاو هب ی

ه تاعلاطا ی ا رد ی ن لدم ساسا رب و رفص قطنم

ی ك

م ی دشاب . ی نع ی رد هشقن اه ی اپ ی

،ه اهدحاو ی تاعلاطا ی هطقنزا رظن بسانم یا ندوب بسانمان هب

تروص و رفص ی ك صخشم م ی وش دن و

طسو دح ی ظاحلزا اهن هشقن رد .درادن دوجو ندوب بسانم یی

فلت ی ق ی هتفا پ ره ی لسک ی ا و بسانم یا

خشت بسانمان ی

ص داد ه م ی دوش .

ای ن اراد لدم ی روتارپا ود وor

مand

ی دشاب رظن ساسا رب . ی

ه هعومجم اه روتارپا روتارپا و كارتشاAND

عامتجا OR

هعومجم اه ار

جارختسا م

ی دنک روتارپا رد . پor

ی لسک اه یی رد طقف هک ی

ك ن هشق اپ ی ه شزرا نآ هب و هدوب بسانم ی

ك صاصتخا هداد

هدش و دشاب

ظاحلزا اس ی ر لا ی ه اه جورخ هشقن رد ،دنشاب هتشاد رفص شزرا ی

فلت و ی ق ی هتفا شزرا ی ك خشت بسانم و هتشاد ی

ص هداد م ی ش دنو رد .

ز لکش ی ر هوحن ی ا درکلمع ی ن ناشن روتارپا هداد

هدش .تسا

هرامش لکش 1

: نیلوب قطنم

یفرعم غتم ی اهر و صخاش اه

رد ور ی اهدرک ی و ییاضف لیلحت لدم

اه ی وAHP

باختنا دراد تیمها هچنآHDI

صخاش اه .تسا صخاش اه و غتم ی اهر لیلحت نیا رد

تاعلاطا هب یسرتسد یفرط و هدوب رهش رد ییاضف دعب یاراد دیاب نآ

اه .دشاب مهارف زین صخاش

اه و غتم ی اهر ی هدافتسادروم ا رد

نی

ریز لودج رد شهوژپ هئارا

م ی ددرگ . هرامش لودج 2

: صخاش اه و غتم ی اهر ی شهوژپ

( یرهش تامدخ صخاش

اه )

شتآ ناشن ی ناتسرامیب

یرتنلاک

كراپ تسپ

یشزرو هعومجم

نیزنب هاگیاج یج نا یس هاگیاج

هناخباتک

ناتسبد ییامنهار

دجسم

ناتسریبد

هب یهد نزو صخاش

اه لدم ساسا رب

AHP

یبسن نزو صخاش

اه ساسا رب زا همانشسرپ

20 سپس دش یروآدرگ یرهش روما نیصصختم زا نت اتن

ی ج رد همانشسرپ مرن

رازفا

سیوچ ترپسکا هب

تروص نزو نازیم و دراو یدود مادکره

زا صخاش اه هب روظنم یهد نزو جیاتن دیدرگ جارختسا لیلحت رد هدافتسا

هب صخاش اه هرامش لودج رد 3

هئارا هدش .تسا

هرامش لودج 3

: هب یهد نزو صخاش

اه لدم ساسا رب AHP

1 boolean

7

شهوژپ ییایفارغج ورملق

رهش فجن دابآ رد 26 هدیدرگ عقاو ناهفصا برغ یرتمولیک هب

ناونع ناتسرهش زکرم م

ی دشاب رد رهش نیا 51

و هج رد 24

هقیقد

زا یفرش لوط فصن

راهنلا و چیونیرگ 32

و هجرد 28 اوتسا زا یلامش ضرع هقیقد عقاو

هدش عافترا یاراد تسا 1650

حطس زا رتم

ایرد م ی دشاب هرد یادتبا رد . فجن

دابآ عقاو هدش هب لامش فرط زا تسا ی

ك هتشر یهتنم تاعافترا م

ی دوش ید تهج هس زا و رب رگ

یور مز ی ن اه ی

ًاتبسن ار رهش فارطا . تسا هدش هدرتسگ راومه و فاص مز

ی ن اه ی عرازم و تاغاب ، زیخ لصاح هتفرگارف

هنماد طقف و

یلامش تاعافترا فرشم

هب ریاب رهش قاب ی هدنام یرادرهش(.تسا بونج هب لامش زا و قرش هب برغ زا رهش یمومع بیش .تسا فجن

دابآ

، 1387 : 16 رد رهش نیا) هگلج

ا ی اب بآ اوهو ی نآ رد هنلااس شراب نیگنایم تسا هدش هدرتسگ كشخ تیهام یاراد و لدتعم 120

م ی ل ی رتم هک

ًلاوصا ماجنا درس لصف رد م

ی گ ی در ، یسانشاتیگ( . 1386

) عمج ی ت رهش ساسا رب نکسم و سوفن یرامشرس 1395

،

319205 .تسا نت

تلایسهت ahp نزو

* 100 رادومن

یشزرو 0.05

5 5

یناشنشتآ 0.053

5.3 5.3

هاگنامرد و ناتسرامیب 0.164

16.4 16.4

ناتسریبد 0.144

14.4 14.4

ناتسبد 0.162

16.2 16.2

یرتنلاک 0.023

2.3 2.3

هناخباتک 0.057

5.7 5.7

دجسم 0.068

6.8 6.8

كراپ 0.063

6.3 6.3

ییامنهار 0.157

15.7 15.7

نیزنب پمپ 0.019

1.9 1.9

زاگ پمپ 0.019

1.9 1.9

تسپ 0.021

2.1 2.1

8

لکش هرامش 2 تیعقوم هدودحم هعلاطمدروم

ذخأم هدنراگن تاعلاطم:

ناگ

و ثحب ی هتفا اه

زوت ی ع اضف یی هست ی تلا رهش رد تامدخ و فجن

دابآ

رهش رد دوجوم یرهش تامدخ لک دادعت فجن

دابآ ساسا رب صخاش

اه ی سرربدروم ی 227 دروم م ی دشاب دادعت تیعضو هک . مادکره

هرامش لودج رد 4

هئارا هدش یگدنکارپ و ییاضف عیزوت تیعضو نینچمه .تسا نآ

اه رهش رد زین فجن

دابآ هرامش لکش رد 3

هئارا هدش

.تسا هرامش لودج

4 : تیعضو رهش رد یرهش تامدخ فجن

دابآ

( یرهش تامدخ صخاش

اه )

شتآ ناشن ی 6

ناتسرامیب 8

یرتنلاک 7

كراپ 16

تسپ 4

یشزرو هعومجم 47

نیزنب هاگیاج 7

هاگیاج یج نا یس 4

هناخباتک 5

ناتسبد 27

ییامنهار 31

دجسم 35

ناتسریبد 30

عمج 227

هرامش لکش 3

: گدنکارپ ی رهش تامدخ ی

رهش رد فجن دابآ

نیلوب قطنم زا هدافتسا اب یرهش تامدخ لیلحت

هب روظنم راکب یریگ نیا قطنم یبایزرا رد عیزوت

ییاضف تمدخ رد رهش فجن دابآ زاین هب هدافتسا زا اهدرادناتسا ی

یسرتسد هب

تامدخ

و تلایهست یرهش

رب ساسا عبانم رد ربتعم روشک تسا رب.

نیا ساسا مادکره زا تامدخ سررب ی هدش رظنزا عاعش درکلمع رد و یسررب

هرامش لودج 5

هئارا هدش تسا

. هرامش لودج 5

: ره درکلمع عاعش کی

زا ربراک ی اه

تلایهست عاعش

)عبرمرتم(درکلمع هنارس

9

ناتسبد 800

-

1400 ---

ییامنهار 1200

-

2800 ---

ناتسریبد 2000

-

31200 ---

ناتسرامیب 1500

-

41000 ---

كراپ 3000

-

52000 ---

هناخباتک 1600

-

61000 ---

یشزرو هعومجم

72000 ---

یرتنلاک

82000

---

دجسم 400

-

9300

---

شتآ ناشن ی 3000

-

102000

---

تسپ ---

ره یارب 2000 هرادا كی رفن

11

یج نا یس ---

0,1 رفن ره یارب عبرمرتم

12

نیزنب ---

0,1 رفن ره یارب عبرمرتم

13

لحت لی زوت عی اضف یی هست تلای رهش رد تامدخ و فجن

دابآ لوب قطنم زا هدافتسا اب نی

ادتبا نیلوب قطنم لیلحت رد عاعش

اه ی مادکره زا هدافتسا اب یرهش تامدخ زا اب

اهراز ی رد ییاضف لیلحت ج

ی ا ی پس دش هیهت سا س

رهش بولطمان و بولطم تیعضو نیلوب هقطنم زا هدافتسا اب فجن

دابآ ساسا رب یرهش تامدخ هب یسرتسد رد عاعش

اه ی سرتسد ی

دیدرگ جارختسا هرامش لودج رد

6 اتن و جی لحت لی زوت عی اضف یی تامدخ و یرهش

رد رهش فجن دابآ لوب قطنم زا هدافتسا اب نی

ارا هی

.تسا هدش ناشن جیاتن م

ی دهد یرهش تامدخ رثکا هک هتسناوتن

دنا .دنهدب ششوپ ار رهش لک هب

روط زا شیب نیگنایم 50

رهش یاضف دصرد

بولطمان تیعضو رد یربراک ره یارب م

ی دشاب یسررب . عضو تی لک ی ناشن تامدخ م

ی دهد ترت هب دجسم و هناخباتک ،ناتسبد هک ی

ب

اب 11,28 ، 11,93 و 8,99 دصرد رتمک نی م نازی بولطم تی ب و نیرتشی م نازی سرتسد ی ار بولطمان ب رد

ی ن رهش رد تامدخ فجن

دابآ

دنراد نینچمه.

ب ناتسرامی ن

زای م اب نازی بولطم حطس تی

17,48 عضو دصرد تی

بسانمان ی شزرو زکارم و .دراد ی

اب 72,51 دصرد حطس

بولطم تی رتهب نی عضو تی ار ب رد ی ن دراد تامدخ

هرامش لودج 6

: لحت لی زوت عی اضف یی هست تلای رهش رد تامدخ و فجن

دابآ لوب قطنم زا هدافتسا اب نی

تیعضو بولطم

بولطمان

174 ،1386 هعیش لیعامسا -¹ نامه -² نامه -³ 1389،61 یدمحمروپ اضردمحم -⁴ 42، نامه -⁵ 177 ،1386 هعیش لیعامسا -⁶ 1390،13 یحیبذ و امنهر -⁷ نامه -⁸ 1391،32،دیدج یاهرهش یرامعم یحارط یامنهار -⁹

177 ،1386 هعیش لیعامسا -¹⁰ نامه -¹¹ 178 ،نامه -¹² نامه -¹³

10

یشزرو )راتکه( حطس

7765.24 2943.46

72.51 دصرد 27.49

شتآ ناشن ی )راتکه( حطس

5310.58 5397.39

49.59 دصرد 50.41

هاگنامرد و ناتسرامیب )راتکه( حطس

1871.60 8836.46

17.48 دصرد 82.52

ناتسریبد )راتکه( حطس

4645.62 6062.57

43.38 دصرد 56.62

ناتسبد )راتکه( حطس

1207.78 9500.27

11.28 دصرد 88.72

یرتنلاک )راتکه( حطس

4998.89 5709.17

46.68 دصرد 53.32

هناخباتک )راتکه( حطس

1277.41 9430.49

11.93 دصرد 88.07

دجسم )راتکه( حطس

962.32 9745.60

دصرد 8.99

91.01

كراپ )راتکه( حطس

4158.17 6549.82

38.83 دصرد 61.17

ییامنهار )راتکه( حطس

3725.03 6982.31

34.79 دصرد 65.21

لحت لی اتن جی زوت ی ع اضف یی هست ی تلا رهش رد تامدخ و فجن

دابآ لوب قطنم زا هدافتسا اب ی

ن : تسا

شزرو ی لحت ساسا رب : لی

لوب نی تسا عاعش و ان

سرتسد دراد ی

سرتسد ی هب ا نی ربراک ی دب ی ن تروص هک تسا 72,51 رهش حطس زا دصرد

عضو رد تی و بولطم 27,49

رد دصرد تیعضو

بولطمان م ی دشاب

.

شتآ ناشن ی لحت ساسا رب : لی

لوب نی سرتسد درادناتسا عاعش و ی

هب ا نی ربراک ی دب نی هک تسا تروص 49,59

رد رهش حطس زا دصرد

عضو تی سرتسد ی و بولطم 50,41

دصرد رد عضو تی سرتسد ی بولطمان م ی دشاب

.

ناتسرامیب لحت ساسا رب : هاگنامرد و

لی لوب نی سرتسد درادناتسا عاعش و ی

ا هب نی ربراک ی دب ی ن تروص هک تسا 17,48 حطس زا دصرد

عضو رد رهش تی

سرتسد ی بولطم و 82,52 عضو رد دصرد تی

سرتسد ی بولطمان م ی دشاب

.

ناتسریبد لحت ساسا رب :

لی لوب نی درادناتسا عاعش و هب

ا نی ربراک ی دب ی ن تروص هک تسا 43,38 عضو رد رهش حطس زا دصرد تی

سرتسد ی و بولطم 56,62

دصرد رد عضو تی سرتسد ی بولطمان م

ی دشاب

.

ناتسبد لحت ساسا رب : لی

لوب نی سرتسد درادناتسا عاعش و ی

هب ا نی ربراک ی دب نی هک تسا تروص 11,28

رد رهش حطس زا دصرد

عضو تی سرتسد ی و بولطم 88,72

دصرد رد عضو تی سرتسد ی بولطمان م ی دشاب

.

یرتنلاک لحت ساسا رب : لی

لوب نی سرتسد درادناتسا عاعش و ی

هب ا نی ربراک ی دب نی هک تسا تروص 46,89

رد رهش حطس زا دصرد

عضو تی سرتسد ی و بولطم 53,32

دصرد رد عضو تی سرتسد ی م بولطمان ی

دشاب

.

هناخباتک لحت ساسا رب : لی

لوب نی سرتسد درادناتسا عاعش و ی

هب ا نی ربراک ی دب نی هک تسا تروص 11,39

رد رهش حطس زا دصرد

عضو تی سرتسد ی و بولطم 88,07

دصرد رد عضو تی سرتسد ی م بولطمان ی

.دشاب

لحت ساسا رب :دجسم لی

لوب نی سرتسد درادناتسا عاعش و ی

هب نیا ربراک ی دب نی هک تسا تروص 8,99

عضو رد رهش حطس زا دصرد تی

سرتسد ی و بولطم 91,01

دصرد رد عضو تی سرتسد ی م بولطمان ی

دشاب

.

كراپ لحت ساسا رب : لی

لوب نی سرتسد درادناتسا عاعش و ی

هب نیا ربراک ی دب نی هک تسا تروص 38,83

عضو رد رهش حطس زا دصرد تی

سرتسد ی و بولطم 61,17

دصرد رد عضو تی سرتسد ی م بولطمان ی

دشاب .

ییامنهار لحت ساسا رب : لی

لوب نی سرتسد درادناتسا عاعش و ی

هب ا نی ربراک ی دب نی هک تسا تروص 34,79

رد رهش حطس زا دصرد

عضو تی سرتسد ی و بولطم 65,17

دصرد رد عضو تی سرتسد ی م بولطمان ی

دشاب .

11

لیلحت سرتسد ی

هب یرهش تامدخ

هشقن اه ی زا مادکره یارب یسرتسد صخاش

اه و دش هیهت هتسد

دنب ی و هقبط دنب ی هلصاف اه ی ساسا رب سپس .دش ماجنا یسرتسد

عون صخاش اه هب روظنم شزرا راذگ ی هلصاف عون ساسا رب هقبط

دنب ی

1ددجم .دیدرگ اهنرد ی ت مامت ی هشقن اه ی سرتسد ی اب بسانتم

نزو عم ی اهرا ی دیدرگ بیکرت و

هشقن ی م نازی سرتسد ی یحاون رهش فلتخم فجن

دابآ هب ار لک ی ه ی یرهش تامدخ .دیدرگ جارختسا

هرامش لکش رد 4

رهش رد یرهش تامدخ هب یسرتسد ییاهن هشقن فجن

دابآ هئارا هدش .تسا ا رب نی ساسا نیرتشیب تما زای هب تسد هدمآ

1،122,1 رتمک و

نی تما زای هب تسد هدمآ ن زی 112,86 تما فلاتخا هنماد .تسا هدش زای

تسد هب ارب

ی سرتسد ی د تامدخ هب ر

رهش

فجن دابآ سب رای ز دای ب و شی زا 1000 تما زای م ی دشاب هک . ناشن ت زا و ز عی تامدخ لداعتمان و نزاوتمان یرهش

اضف رد ی رهش فجن دابآ

رد .تسا هتسد

دنب ی ا نی تما ی اهزا شور زا

(Jenks)Breaks Natural

هدافتسا هدش ا رد تسا نی

بط تسکش شور هب هک شور یعی

فورعم تسا عت زا سپ نیی

،تاقبط دادعت مرن

رازفا اب كی روگلا متی تابساحم

،ی یعس ب فلاتخا ندناسر لقادح هب رد نی

هداد اه ره رد

ب فلاتخا ندناسر رثکادح هب و هقبط نی

تاقبط م ی دنک . اربانب نی ب تسا نکمم نی

نوتس اه لصاوف،

ًاتبسن ز یدای آ دوجو هب دی

ا رب (.

نی

زا ساسا 112 ات 192 ،لوا هقبط رد 192

ات 322 زا ،مود هقبط رد 322

ات 504 زا ،موس هقبط رد 504

ات 746 زا و موس هقبط رد

تما زای 746 ات 1122 موس هقبط رد هتفرگرارق

تسا هدش رد هچنآ

ا نی هقبط دنب ی هدهاشم م ی دوش ا نی شخب رد هک تسا زکرم

ی رهش

فجن دابآ زکرم شخب رد و ی

هلحم اه ی تما رهش برغ زای

رتلااب ی هب تسد هدمآ ا و تسا نی ناشن م ی دهد ا رد نی شخب اه تامدخ زا

ب رتشی و مهااب ی ت رت ی رادروخرب م

ی دنشاب .

هرامش لکش 4

: لحت ی ل سرتسد ی رهش تامدخ هب ی

لیلحت رهش رد ییاضف تلادع فجن

دابآ

هب روظنم عضو شجنس تی

اهن ییاضف تلادع یی سرتسد

ی تامدخ هب یرهش

فجن دابآ کرت صخاش شور زا یبی

هعسوت ناسنا ی (

)HDI

هب روظنم هبتر دنب ی شخب اه ی سرتسد رد رهش فلتخم ی

هب یرهش تامدخ هدافتسا

دهاوخ نچمه .دش نی

ا زا هدافتسا شور نی

لدم

شهوژپ رد هب

تروص اضف یی کرت و یبی اب اهرازبا ی لحت لی رد ییاضف ج

ی ا ی سا تسا . ارف رد . دنی ا شهوژپ نی ارف اب لدم دنی

لحت لی

1 Reclassify

12

هسلس بتارم ی کرت ی ب هدش اربانب .تسا نی

ا زا هدافتسا نی

لدم هب تروص اضف یی کرت و بی اب ج ی ا ی رد هدافتسا ،سا حطس

دنب ی سرتسد ی

و رهش رد کرت

ی ب نا اب

AHP

.تسا یدربراک

اتن جی فلت زا هلصاح قی

عم ی اهرا ی سرتسد ی لدم اب

AHP

صخاش لدم زا هدافتسا اب یناسنا هعسوت

لودج رد هرامش

7 و هرامش لکش

5 هئارا هدش ا رب .تسا ساسا نی تروصرد

ی هک زا رتمک صخاش 0,5

سرتسد حطس رد هقطنم دشاب ی

و رادروخرب ی ب رگا ،مورحم نی

0,5

ات 0,8 سرتسد حطس رد دشاب ی

و رادروخرب ی و طسوتم تروصرد

ی هک ب نی 0,8 ات 1 سرتسد حطس رد دشاب ی

و یرادروخرب دهاوخ لااب

دوب رهش رد ییاضف تلادع.

فجن دابآ ،مورحم حطس هس رد رادروخرب

ی و طسوتم رادروخرب

ی لااب رعت ی ف هدش .تسا

ناشن لیلحت هجیتن م

ی دهد هک 87,02 رهش زا دصرد فجن

دابآ سرتسد حطس رد ی

، مورحم 10,90 حطس رد رهش حطس زا دصرد

یسرتسد و

رادروخرب ی و طسوتم 2,08

حطس رد رهش حطس زا دصرد رادروخرب

ی لااب هتفرگرارق .تسا

حطس اب زکارم ییاضف عیزوت لیلحت رادروخرب

ی رهش یاضف رد لااب فجن

دابآ ناشن م ی دهد رد یرهش تیریدم زکرمت نیرتشیب هک

تامدخ ناسر ی رهش زکرم شخب رد یرهش تامدخ رتشیب و .تسا هدوب رهش زکرم هب زوت

ی ع هدش دنا زا یکی هک رهش نادزی دنچره .

رهش قطانم فجن

دابآ و .تسا هلصافاب رهش زکرم زا فجن

دابآ هتفرگرارق زین .تسا

دودح ات ی حطس یاراد تامدخ

ناسر ی ن ی هم خرب رادرو

رد .تسا طسوتم و ههد

اه ی آ ی هدن .دش دهاوخ لیدبت یرهش تامدخ هژیو شخب كی هب رهش زکرم ات هلصاف تهج هب زکرم نیا

لودج هرامش 7 عضو تی حطس رادروخرب ی و یرهش تامدخ ییاضف تلادع رهش رد

فجن دابآ

زایتما حطس

رادروخرب ی راتکه هب حطس

دصرد یدصرد یعمجت یناوارف

0-0.5 حطس

رادروخرب ی مورحم 9318.00 87.02

87.02

0.5-0.8 حطس

رادروخرب ی طسوتم 1167.20 10.90

97.92

0.8-1 حطس

رادروخرب ی 222.74 لااب

2.08 100.00

10707.93 عمج 100.00

هرامش لکش 5

: هشقن عضو ی ت حطس رادروخرب ی اضف تلادع و یی

رهش تامدخ ی

رهش رد فجن دابآ