ﺮان ﯾا ﯾﯽ ﻏﺬا ﻊﯾ ﺻﻨﺎ و ﻋﻠﻮم ﻣﺠﻠﻪ

ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ﻪﺑ هدﻮﻟآ نﻮﺘﯾز ﻦﻏور ﺺﯿﺨﺸﺗ ﻂﺳﻮﺗ

ﺧﺮﭼ يﺮﺘﻣﺎﺘﻟو ﺮﺑ ﯽﻨﺘﺒﻣ يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ يا ﻪ

ﯽﻧﺎﯿﮐ ﻦﺴﺣ ﯽﺘﺸﻬﺑ ﮏﺑﺎﺑ ،1

2

ﯽﻠﻋ ،*

ﯽﻌﻗﺮﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﯽﺘﻤﺣر ﻢﺷﺎﻫﺪﻤﺤﻣ ،3

4

1 - ،يﺮﺘﮐد يﻮﺠﺸﻧاد ،ﯽﻣﻼﺳا دازآ هﺎﮕﺸﻧاد ،تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ و مﻮﻠﻋ ﺪﺣاو ،ﯽﯾاﺬﻏ ﻊﯾﺎﻨﺻ و يزروﺎﺸﮐ مﻮﻠﻋ هﺪﮑﺸﻧاد ،ﻢﺘﺴﯿﺳﻮﯿﺑ ﮏﯿﻧﺎﮑﻣ ﯽﺳﺪﻨﻬﻣ هوﺮﮔ

ناﺮﯾا ،ناﺮﻬﺗ .

2 - ،رﺎﯾدﺎﺘﺳا هﺪﮑﺸﻧاد ،ﻢﺘﺴﯿﺳﻮﯿﺑ ﮏﯿﻧﺎﮑﻣ ﯽﺳﺪﻨﻬﻣ هوﺮﮔ ناﺮﯾا ،ناﺮﻬﺗ ،ﯽﻣﻼﺳا دازآ هﺎﮕﺸﻧاد ،تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ و مﻮﻠﻋ ﺪﺣاو ،ﯽﯾاﺬﻏ ﻊﯾﺎﻨﺻ و يزروﺎﺸﮐ مﻮﻠﻋ

.

3 - مﺎﻤﺗ دﺎﺘﺳا ، ،ناﺮﻬﺗ ،ﯽﻣﻼﺳا دازآ هﺎﮕﺸﻧاد ،تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ و مﻮﻠﻋ ﺪﺣاو ،ﯽﯾاﺬﻏ ﻊﯾﺎﻨﺻ و يزروﺎﺸﮐ مﻮﻠﻋ هﺪﮑﺸﻧاد ،ﻢﺘﺴﯿﺳﻮﯿﺑ ﮏﯿﻧﺎﮑﻣ ﯽﺳﺪﻨﻬﻣ هوﺮﮔ

ناﺮﯾا .

4 - ،رﺎﯿﺸﻧاد ﻧاد ،بآ ﯽﺳﺪﻨﻬﻣ هﺪﮑﺸﻧاد نﺎﮔﺮﮔ ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و يزروﺎﺸﮐ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸ

ناﺮﯾا ،نﺎﮔﺮﮔ ، .

تﺎﻋﻼﻃا ﻪﻟﺎﻘﻣ

ﮑﭼ

ﯿ هﺪ

رﺎﺗ ﯾ ﺦ ﺎﻫ ي ﻪﻟﺎﻘﻣ :

رﺎﺗ ﯾ ﺦ رد ﯾ ﺖﻓﺎ : 06 / 12 / 1399

رﺎﺗ ﯾ ﺦ ﺬﭘ ﯾ شﺮ : 12 / 02 / 1400

تﺎﻤﻠﮐ ﻠﮐ ﯿ ﺪ ي :

ﻢﺘﺴﯿﺳ

،يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ

،ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ

،ﯽﮐارﻮﺧ ﻦﻏور

ﻪﺧﺮﭼ يﺮﺘﻣﺎﺘﻟو يا

.

DOI: 10.52547/fsct.18.116.293

لﻮﺌﺴﻣ

تﺎﺒﺗﺎﮑﻣ : beheshti-b@srbiau.ac.ir

ﻢﺘﺴﯿﺳ ﺖﻬﺟ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ و هدﺮﮐ يزﺎﺳ ﻪﯿﺒﺷ ار نﺎﺴﻧا نﺎﺑز ﯽﯾﺎﺸﭼ ﻢﺘﺴﯿﺳ ،يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ يﺎﻫ

ﯽﺳرﺮﺑ ددﺮﮔ هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﯾاﺬﻏ داﻮﻣ ﺖﯿﻔﯿﮐ .

نﺎﺑز و ﺖﺳا ﻪﻧﺎﮕﺠﻨﭘ ساﻮﺣ زا ﯽﮑﯾ ﯽﯾﺎﺸﭼ ﺲﺣ

ﺪﻨﮐ ﯽﻣ ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ ار ﯽﺻﺎﺧ يﺎﻫ لﻮﮑﻟﻮﻣ .

ﻢﺘﺴﯿﺳ زا ﺮﯿﺧا يﺎﻫ لﺎﺳ رد ﻪﯾارآ ﺎﺑ يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ يﺎﻫ

دﻮﺷ ﯽﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ لﻮﮑﻟﻮﻣ ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ ﺖﻬﺟ ﺎﻫدوﺮﺘﮑﻟا زا يا .

ﮏﯾ زا ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻦﯾا رد

ﻣ يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ ﺖﯿﻓاﺮﮔ دوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ ﺎﺑ يﺮﺘﻣﺎﺘﻟو يﺎﻫ شور ﺮﺑ ﯽﻨﺘﺒ

) Pencil Graphite

((PG) ﯽﭘﺎﭼ ﻪﺤﻔﺻ ، )

Screen Printed (SP) (

ﻦﺑﺮﮐ ﯽﺴﻠﮔ و )

Glassy Carbon (GC) (

ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ ﺖﻬﺟ )

ﻞﮑﯿﻧ و ﻊﻠﻗ ،بﺮﺳ ،ﻢﯿﻣدﺎﮐ (

هدﺎﻔﺘﺳا نﻮﺘﯾز ﯽﮐارﻮﺧ ﻦﻏور رد

ﺪﯾدﺮﮔ . ﺖﻈﻠﻏ ﻪﺳ رد ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ 05

/ 0 ، 1/

0 و 25 / 0 و هﺪﺷ هدوﺰﻓا ﯽﮐارﻮﺧ ﻦﻏور ﻪﺑ ppm

ﺪﺷ يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ ﮏﯾﺮﺘﻣﻮﻤﮐ شور ﻂﺳﻮﺗ هﺎﮕﺘﺳد ﯽﺟوﺮﺧ ﺲﭙﺳ .

ﺞﯾﺎﺘﻧ سﺎﺳا ﺮﺑ دوﺮﺘﮑﻟا ،PCA

96PG % دﻮﺷ ﯽﻣ ﻞﻣﺎﺷ ار نﻮﺘﯾز ﯽﮐارﻮﺧ يﺎﻫ ﻦﻏور رد ﺎﻫ هداد ﻦﯿﺑ ﺲﻧﺎﯾراو .

دوﺮﺘﮑﻟا ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ

91SP % و ﺰﯿﻧ GC 100 % ار نﻮﺘﯾز ﻦﻏور رد ار ﺎﻫ هداد ﻦﯿﺑ ﺲﻧﺎﯾراو ﺖﺳا هدﻮﻤﻧ ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ

. رد

شور ﻪﻣادا زا ﯽﮐارﻮﺧ يﺎﻫ ﻦﻏور رد ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ رد ﯽﯾﻻﺎﺑ ﯽﯾﺎﻧاﻮﺗ ﺰﯿﻧ SVM

ﺖﺳا هداد نﺎﺸﻧ دﻮﺧ .

شور ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ﺖﺴﻧاﻮﺗ PLS

99 % ﯽﻨﯿﺑ ﺶﯿﭘ ار نﻮﺘﯾز ﻦﻏور رد ﺎﻫ هداد

ﺪﯾﺎﻤﻧ . ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ ﺖﻔﮔ ناﻮﺗ ﯽﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﺖﯾﺎﻬﻧ رد ﻢﺘﺴﯿﺳ

يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ ﺧﺎﺳ

ياراد هﺪﺷ ﻪﺘ

ﺖﺳا ﯽﮐارﻮﺧ يﺎﻫ ﻦﻏور رد ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ رد ﯽﯾﻻﺎﺑ ﺖﻗد .

ﻪﻠﺠﻣ

مﻮﻠﻋ و ﺎﻨﺻ ﯾ ﻊ اﺬﻏ ﯽﯾ اﯾ ناﺮ

www.fsct.modares.ac.ir:ﻪﻠﺠﻣﺖﯾﺎﺳ

ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻤﻠﻋ ﯽ ﺸﻫوﮋﭘ_ ﯽ

1 - ﻪﻣﺪﻘﻣ

ﺪﻨﻫد ﺦﺳﺎﭘ صﺎﺧ ﻪﻧﻮﮔ ﮏﯾ ﻂﻘﻓ ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫﺮﮕﺴﺣ ﺖﺧﺎﺳ هزوﺮﻣا ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ .

ﯽﻣ ﺮﮕﺴﺣ ﮏﯾ ﺦﺳﺎﭘ ﻞﻤﻋ رد ﺎﻣا

ﺰﯿﻧ ﯽﻌﻗاو يﺎﻫ لﻮﻠﺤﻣ رد دﻮﺟﻮﻣ ﻢﺣاﺰﻣ يﺎﻫ ﻪﻧﻮﮔ زا ﯽﺷﺎﻧ ﺪﻧاﻮﺗ دﺮﯿﮔ راﺮﻗ . ﺖﯿﻤﻫا زا ﺰﯿﻧ ﺎﻫ ﻪﻧﻮﮔ نﺎﻣﺰﻤﻫ ﺰﯿﻟﺎﻧآ ﺮﮕﯾد فﺮﻃ زا

ز ﺪﺷﺎﺑ ﯽﻣ رادرﻮﺧﺮﺑ يدﺎﯾ .

ﻪﮐ ﯽﺷور ﻪﺟﻮﺗ ﺮﯿﺧا يﺎﻫ لﺎﺳ

ﮋﭘ ﻪﯾارآ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺖﺳا هدﺮﮐ ﺐﻠﺟ دﻮﺧ ﻪﺑ ار يرﺎﯿﺴﺑ ناﺮﮕﺸﻫو

ﺖﺳﺎﻫﺮﮕﺴﺣ زا يا 1]

.[ ﮏﯾ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺮﮕﺴﺣ ﻦﯾﺪﻨﭼ زا هدﺎﻔﺘﺳا

اﺰﺠﻣ ﺮﮕﺴﺣ دراد يدﺎﯾز ﯽﯾﺎﯾاﺰﻣ

. يﺎﺟ ﻪﺑ ﺎﻫﺮﮕﺴﺣ زا ﯽﯾﺎﻫ ﻪﯾارآ

ﻧ ﺮﻫ ياﺮﺑ ار يﺪﻌﺑ ﺪﻨﭼ يﺎﻫ هداد ،هداد ﮏﯾ دﻮﺟو ﻪﺑ ﻪﻧﻮﻤ

آ هدرو

ﺺﯿﺨﺸﺗ ار ﻢﺣاﺰﻣ يﺎﻫ ﻪﻧﻮﮔ و هدﺮﮐ ﺪﯿﻟﻮﺗ يﺮﺘﺸﯿﺑ تﺎﻋﻼﻃا و ﺪﻫد ﯽﻣ 2]

.[ ﯾا رد نﻮﻨﮐ ﺎﺗ ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫﺮﮕﺴﺣ ﺎﻫ ﻢﺘﺴﯿﺳ ﻦ

ﻞﻣﺎﺷ ﺪﻧا هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا يﺮﺘﻣﺎﺘﻟو يﺎﻫﺮﮕﺴﺣ

،يﺮﺘﻣﻮﯿﺴﻧﺎﺘﭘ ،

ﺪﺷﺎﺑ ﯽﻣ ﺲﻧﺎﺳورﻮﺌﻠﻓ و ﯽﭘﻮﮑﺳوﺮﺘﮑﭙﺳا .

ياﺮﺑ ﺎﻫ ﻪﯾارآ ﻦﯾا ﯽﺘﻗو

د يﺎﻫ ﻪﻧﻮﮔ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﻂﯿﺤﻣ ر

ﻪﺑ ﺪﻧﻮﺷ ﯽﻣ هدﺮﺑرﺎﮐ ﻪﺑ يزﺎﮔ يﺎﻫ

آ ﻪﺑ ﺪﻧﻮﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﻊﯾﺎﻣ يﺎﻫ ﻂﯿﺤﻣ ياﺮﺑ ﯽﺘﻗو و ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا ﯽﻨﯿﺑ ن

آ ﺪﻧﻮﺷ ﯽﻣ هﺪﯿﻣﺎﻧ ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا نﺎﺑز ن 3]

.[ ﻢﺘﺴﯿﺳ ﻦﯿﻟوا هزاﺪﻧا

يﺮﯿﮔ ﻧﻮﻤﻧ رد لﺎﺳ رد ﻊﯾﺎﻣ يﺎﻫ ﻪ 1990

ﻪﺑ ﻪﮐ ﻮﮐﻮﺗ ﻂﺳﻮﺗ

فوﺮﻌﻣ ﯽﯾﺎﺸﭼ يﺎﻫﺮﮕﺴﺣ ﺎﺑز مﺎﻧ ﺎﻫﺪﻌﺑ ﻪﮐ ﺪﺷ ﻪﺘﺧﺎﺳ هدﻮﺑ

ن

ﺖﻓﺮﮔ دﻮﺧ ﻪﺑ ار ﯽﮑﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا .

لﺮﺘﻨﮐ رد ناﻮﺗ ﯽﻣ ﺎﻫ ﻢﺘﺴﯿﺳ ﻦﯾا زا

ﺖﺴﯾز ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ ﻪﻧﻮﮔ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا ،ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﺖﯿﻔﯿﮐ دﻮﻤﻧ هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﻧﺎﻣرد يﺎﻫﺰﯿﻟﺎﻧآ و ﯽﻄﯿﺤﻣ .

يﺎﻫ ﻢﺘﺴﯿﺳ يﺎﯾاﺰﻣ زا

يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ ﺎﻫ نآ يﻻﺎﺑ ﺖﻋﺮﺳ و ﺖﺣار ﯽﺳﺮﺘﺳد ،ﻦﯿﯾﺎﭘ ﺖﻤﯿﻗ

ﺗﺎﻣوﺮﮐ يﺎﻫ ﻢﺘﺴﯿﺳ ﻞﺑﺎﻘﻣ رد ﺖﺳا ﯽﭘﻮﮑﺳوﺮﺘﮑﭙﺳا و ﯽﻓاﺮﮔﻮ

.

دراد ﻪﻧﻮﻤﻧ زا يﺮﺘﻤﮐ ﻢﺠﺣ ﻪﺑ زﺎﯿﻧ ﺎﻫ ﻢﺴﺘﯿﺳ ﻦﯾا ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ .

يرﺎﺑ

اﺪﻧا ﻪﺑ ﻞﻗاﺪﺣ ﺎﻫﺮﮕﺴﺣ داﺪﻌﺗ ﺪﯾﺎﺑ ﯽﻤﮐ يﺎﻫدﺮﺑرﺎﮐ نﻮﯾ داﺪﻌﺗ هز

ﺪﺷﺎﺑ ﺮﻈﻧ درﻮﻣ يﺎﻫ 4]

.[

دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻢﺴﯿﻧﺎﮑﻣ يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ يﺎﻫ ﻢﺘﺴﯿﺳ

ﻦﯾﺪﺑ ﺖﺳا ترﻮﺻ

ﺎﻨﺷ ياﺮﺑ ﯽﯾﺎﻫﺮﮕﺴﺣ ،هﺪﻨﻨﮐ ﻞﻤﻋ حﻮﻄﺳ رد ﻪﮐ و ﯽﻟآ داﻮﻣ ﯽﯾﺎﺳ

دراد دﻮﺟو ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ ﻪﻧﻮﻤﻧ رد ﯽﻟآﺮﯿﻏ .

زا ﺎﻫﺮﮕﺴﺣ ﻦﯾا

ﻞﯿﮑﺸﺗ ﻪﻧﻮﻤﻧ رد ﺎﻫ ﻪﻧﻮﮔ ﺰﯿﻟﺎﻧآ ياﺮﺑ ﯽﻟآ سﺎﺴﺣ يﺎﻫ ﺶﺷﻮﭘ ﺪﻧا هﺪﺷ . رد ﻦﯾا زا ﺖﻤﺴﻗ ﮏﯾ

ﻪﺑ ار ﺎﺸﻏ ﺦﺳﺎﭘ ﻞﯾﺪﺒﺗ ﻪﮐ لﺪﺒﻣ

هزاﺪﻧا ﻞﺑﺎﻗ لﺎﻨﮕﯿﺳ ﯽﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ،دراد هﺪﻬﻋ ﺮﺑ يﺮﯿﮔ

ددﺮﮔ . رد

ﻢﺘﺴﯿﺳ ،ﯽﮐاردا ﺖﻤﺴﻗ يﺎﻫ

هداد يﺮﺗﻮﯿﭙﻣﺎﮐ ﻪﺑ ار ﺎﻫﺮﮕﺴﺣ يﺎﻫ

ﯽﻣ ﻞﯾﺪﺒﺗ ﻮﮕﻟا ﮏﯾ ﺪﻨﻨﮐ

. ﺎﺑ هداد ﺰﯿﻟﺎﻧآ ،دﺮﺑرﺎﮐ عﻮﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﻫ

ﯽﻣ ﻣ تﺎﻋﻼﻃا ﺪﻧاﻮﺗ ﺪﻧروآ دﻮﺟو ﻪﺑ ﺎﻣ ياﺮﺑ ار ﯽﻋﻮﻨﺘ

5] .[

لواﺪﺘﻣ و هدﻮﺑ يا هدﺮﺘﺴﮔ عﻮﻨﺗ ياراد يا ﻪﯾﺰﺠﺗوﺮﺘﮑﻟا يﺎﻫ شور ﻦﯾا ،ﺪﻧا هﺪﺷ هداد نﺎﺸﻧ ﻞﮑﺷ رد ﺎﻬﺷور ﻦﯾا ﻦﯾﺮﺗ ود ﻪﺑ ﺎﻫ شور

ﻪﺘﺳد ﻪﮐ ﺪﻧﻮﺷ ﯽﻣ ﻢﯿﺴﻘﺗ يا هدﻮﺗ و يزﺮﻣ يﺎﻫ شور ،ﯽﻠﮐ ﻪﺘﺳد دراد يﺮﺗ هدﺮﺘﺴﮔ دﺮﺑرﺎﮐ لوا .

هﺪﯾﺪﭘ ﺮﺑ ﯽﻨﺘﺒﻣ يزﺮﻣ يﺎﻫ شور

زا ﯽﮐزﺎﻧ ﻪﯾﻻ و دوﺮﺘﮑﻟا ﺢﻄﺳ ﻦﯿﺑ كﺮﺘﺸﻣ ﻞﺼﻓ رد ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﯾﺎﻫ ﺪﻨﻫد ﯽﻣ ﻪﯾور لﻮﻠﺤﻣ .

سﺎﺳا ﺮﺑ يا هدﻮﺗ يﺎﻫ شور ،ﻞﺑﺎﻘﻣ رد

رد ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﯾﺎﻫ هﺪﯾﺪﭘ ﻫد ﯽﻣ خر لﻮﻠﺤﻣ هدﻮﺗ

ﺪ . يﺎﻫ شور

دﻮﻤﻧ ﻢﯿﺴﻘﺗ ﺎﯾﻮﭘ و ﺎﺘﺴﯾا ﯽﻠﺻا ﻪﺘﺳد ود ﻪﺑ ناﻮﺘﯿﻣ ار يزﺮﻣ .

ﻦﯾا

رد ﯽﺋﺎﯿﻤﯿﺷوﺮﺘﮑﻟا يﺎﻫ لﻮﻠﺳ ﻪﮐ ﺖﺳا نآ زا ﯽﮐﺎﺣ يﺪﻨﺑ ﻢﯿﺴﻘﺗ ﺪﻨﻨﮐ ﯽﻣ رﺎﮐ نﺎﯾﺮﺟ رﻮﻀﺣ ﺎﺑ بﺎﯿﻏ 6]

.[ ﻪﮐ ﺎﺘﺴﯾا يﺎﻫ شور

و ﺖﻋﺮﺳ ﻞﯿﻟد ﻪﺑ ،ﺖﺳا يﺮﺘﻣﻮﯿﺴﻧﺎﺘﭘ يﺎﻫ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا ﺮﺑ ﻞﻤﺘﺸﻣ ﺪﻨﺷﺎﺑ ﯽﻣ ﯽﺻﺎﺧ ﺖﯿﻤﻫا ياراد نﺎﺸﯾﺮﯾﺬﭘ ﺶﻨﯾﺰﮔ .

يﺎﻫ شور

ﺶﻘﻧ ﯽﺋﺎﯿﻤﯿﺷ وﺮﺘﮑﻟا يﺎﻬﻟﻮﻠﺳ رد نﺎﯾﺮﺟ ﺎﻬﻧآ رد ﻪﮐ ﺎﯾﻮﭘ يزﺮﻣ ﺪﻧﻮﺷ ﯽﻣ ﻢﯿﺴﻘﺗ هوﺮﮔ ﺮﯾز ﺪﻨﭼ ﻪﺑ ،دراد ﯽﻠﺻا .

يﺎﻫ شور رد

ﻞﯿﺴﻧﺎﺘﭘ ،ﯽﯾﺎﺘﺴﯾا ﻞﯿﺴﻧﺎﺘﭘ ﺎﺑ يﺮﺘﻣﻮﻟﻮﮐ و يﺮﺘﻣﺎﺘﻟد ،يﺮﺘﻣﺮﭙﻣآ ﮔ هزاﺪﻧا ﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ ﺮﯾﺎﺳ و هﺪﺷ لﺮﺘﻨﮐ لﻮﻠﺳ ﺪﻧﻮﺷ ﯽﻣ يﺮﯿ

. شور رد

ﯽﻣ ﻪﺘﺷاد ﻪﮕﻧ ﺖﺑﺎﺛ لﻮﻠﺳ رد نﺎﯾﺮﺟ ،ﺖﺑﺎﺛ نﺎﯾﺮﺟ يﺎﯾﻮﭘ يﺎﻫ دﻮﺷ 7] .[ ﮏﯾ رد ﻞﯿﭘ زا يرﻮﺒﻋ نﺎﯾﺮﺟ ﺖﺒﺛ ﺎﺑ يﺮﺘﻣوﺮﭙﻣآ يﺎﻫﺮﮕﺴﺣ رد

ﺪﻧﻮﺷ ﯽﻣ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا هﺪﺷ لﺎﻤﻋا ﺖﺑﺎﺛ ﻞﯿﺴﻧﺎﺘﭘ .

يﺎﻫﺮﮕﺴﺣ

ﮏﯾ ﯽﮑﯾﺮﺘﮑﻟا ﺖﯾﺎﻫ تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﻪﺑ ﻪﺘﺴﺑاو يﺮﺘﻣﺎﺘﻟو ﺎﯾ ﯽﺠﻨﺳ ﺖﯾاﺪﻫ ﮏﯾ ﺎﯾ ﻢﻠﯿﻓ درﻮﻣ ﻪﻧﻮﮔ ﺮﯿﺛﺎﺗ ﺖﺤﺗ نآ ﺖﯾاﺪﻫ ﻪﮐ هدﺎﻣ زا ﻢﺠﺣ

ﺖﺳا ،ﺪﺷﺎﺑ ﯽﻣ ﻪﯾﺰﺠﺗ .

ﻪﯾﺰﺠﺗ درﻮﻣ ﻪﻧﻮﮔ ﺖﯾاﺪﻫ ﺮﮕﺴﺣ ﻊﻗاو رد

ﺪﻨﮐ ﯽﻣ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا ار .

ﯽﺣاﺮﻃ رد يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ يﺎﻫ ﻢﺘﺴﯿﺳ

ﯽﻣ ﯿﺷوﺮﺘﮑﻟا يﺎﻫﺮﮕﺴﺣ زا ناﻮﺗ ﺎﻧﺎﺳر يﺎﻫرﻮﺴﻨﺳ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﯾﺎﯿﻤ

ﺞﻨﺳ 8] يرﻮﻧ يﺎﻫرﻮﺴﻨﺳ ،[ 9]

،[ ﮏﯾﺮﺘﮑﻟاوﺰﯿﭘ يﺎﻫرﻮﺴﻨﺳ ﺰﯿﻧ

دﻮﻤﻧ هدﺎﻔﺘﺳا .

ﻦﻏور زا هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﯾاﺬﻏ تاﺪﯿﻟﻮﺗ رد ﯽﻫﺎﯿﮔ يﺎﻫ

ﻦﻏور ياﺮﺑ ﯽﺒﺳﺎﻨﻣ ﻦﯾﺰﮕﯾﺎﺟ ﯽﻣ بﻮﺴﺤﻣ ﯽﻧاﻮﯿﺣ يﺎﻫ

اﺮﯾز دﻮﺷ

ﻦﻏور ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يﺮﺘﻤﮐ عﺎﺒﺷاﺮﯿﻏ بﺮﭼ يﺎﻫﺪﯿﺳا ﯽﻧاﻮﯿﺣ يﺎﻫ

ﺪﻧراد 10] .[ ﻦﻏور زا هﺪﺷ جاﺮﺨﺘﺳا ﯽﺑﺮﭼ ﻞﺻﺎﺣ ﯽﻫﺎﯿﮔ يﺎﻫ

ﻊﯾﺎﻣ ﺎﯾ ﺪﻣﺎﺟ ترﻮﺻ ﻪﺑ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺴﻫ نﺎﻫﺎﯿﮔ ﯽﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ

ﺪﻧﻮﺷ . دﺮﺑرﺎﮐ

ﻦﻏور ﻦﯾا ﯽﻠﺻا ﺖﺨﭘ رد ﺎﻫ

ﻊﯾﺎﻨﺻ رد ﺰﯿﻧ يدوﺪﺣ ﺎﺗ و ﺖﺳا ﺰﭘو

هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﺸﯾارآ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ ﻞﯾﺎﺳو و ﺖﺧﻮﺳ ﺪﯿﻟﻮﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ

ﯽﻣ ﺪﻧﻮﺷ . فﺮﺼﻣﺮﭘ ﻦﻏور ﻦﯾا عاﻮﻧا ﻦﯾﺮﺗ ،ﻞﺨﻧ ﻦﻏور ﻞﻣﺎﺷ ﺰﯿﻧ ﺎﻫ

بﺎﺘﻓآ ﻪﻤﺨﺗ و ﻻﻮﻧﺎﮐ ،ﺎﯾﻮﺳ ﺖﺳا نادﺮﮔ

11] .[

ﻦﺘﺷاد ﺖﻠﻋ ﻪﺑ تاﺰﻠﻓ ﯽﺧﺮﺑ ﻻﺎﺑ ﯽﻤﺗا نزو

) ﻞﻘﺛ يوﺮﯿﻧ

زا ﺮﺗ ﺶﯿﺑ صﻮﺼﺨﻣ 5

ﯽﺘﻧﺎﺳ ﺮﺑ مﺮﮔ ﺐﻌﮑﻣﺮﺘﻣ

( ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ

ﯽﻣ هﺪﯿﻣﺎﻧ ﺪﻧﻮﺷ . دوﺪﺣ 96 راﺮﻗ هوﺮﮔ ﻦﯾا رد ﺖﻌﯿﺒﻃ رد ﺰﻠﻓ

ﯽﻣ نآ زا ﯽﺧﺮﺑ درﻮﻣ رد و ﺪﻧﺮﯿﮔ ﻢﺳ تﺎﻋﻼﻃا ﺎﻫ

ﯽﻓﺎﮐ ﯽﺳﺎﻨﺷ

ﺖﺴﯿﻧ . ﻪﺑ ﯽﺑوﺎﻨﺗ لوﺪﺟ رد تﻮﻤﺴﯿﺑ ﺎﺗ ﺲﻣ تاﺰﻠﻓ سﺎﺳا ﻦﯾاﺮﺑ

اﺰﻠﻓ ناﻮﻨﻋ هﺪﺷ ﻒﯾﺮﻌﺗ ﻦﯿﮕﻨﺳ ت ﺪﻧا

. تاﺰﻠﻓ ﻪﺑ ﯽﺑوﺎﻨﺗ لوﺪﺟ رد

هوﺮﮔ 3 ﺎﺗ 16 ﺪﻨﯾﻮﮔ ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ 12]

. [ رد تاﺰﻠﻓ رﻮﻀﺣ

ﻦﻏور دراد يرﺎﯿﺴﺑ ﻞﻣاﻮﻋ ﻪﺑ ﯽﮕﺘﺴﺑ ﯽﻫﺎﯿﮔ يﺎﻫ 13]

.[ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ

ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺪﻨﯾاﺮﻓ لﻮﻃ رد ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ﺖﺳا ﻦﮑﻤﻣ )

شزادﺮﭘ ﺎﺑ

ﮓﻧر ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﺗﺎﻣاﺪﻗا ﯽﺑ و ﻪﯿﻔﺼﺗ يﺮﺑ

ندﺮﮐ ﻮﺑ ( ﺎﺑ ﺎﯾ و ﯽﮔدﻮﻟآ

ﺮﻓ تاﺰﯿﻬﺠﺗ آ

ﻪﺑ ﻦﻏور رد ﻪﺠﯿﺘﻧ رد و ﺪﻧﻮﺷ دﺎﺠﯾا يﺰﻠﻓ يرو

ﺪﻨﺷﺎﺑ دﻮﺟﻮﻣ ﻖﻠﻌﻣ ﺖﻟﺎﺣ 14]

.[ ﻦﯾا زا يﺰﯿﭼﺎﻧ رﺎﯿﺴﺑ حﻮﻄﺳ

نﻮﯾ ﺪﻧراد ﻮﺑ و ﮓﻧر ﺮﺑ ءﻮﺳ تاﺮﺛا يﺰﻠﻓ يﺎﻫ .

رد تاﺰﻠﻓ رﻮﻀﺣ

ﯽﻣ تاﺰﻠﻓ اﺮﯾز ﺖﺳا بﻮﻠﻄﻣﺎﻧ ﯽﯾﺎﻬﻧ هﺪﺷ ﻪﯿﻔﺼﺗ ﻦﻏور ﺪﻨﻧاﻮﺗ

ﺐﺟﻮﻣ ﺶﻫﺎﮐ و ﻦﻏور ﻮﯿﺗاﺪﯿﺴﮐا ﺐﯾﺮﺨﺗ يرﺎﮔﺪﻧﺎﻣ

ﺪﻧﻮﺷ ﻦﻏور

13] .[ يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ يﺎﻫ ﻢﺘﺴﯿﺳ ﻪﯾارآ زا

يﺎﻫﺮﮕﺴﺣ زا يا

شور ﺮﮕﯾد ﻪﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رد و ﺖﺳا هﺪﺷ ﻞﯿﮑﺸﺗ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫ

هزاﺪﻧا ﻂﺧﺮﺑ و هدﺎﺳ ،ﻊﯾﺮﺳ رﺎﯿﺴﺑ ﻞﯿﻠﺤﺗ يﺮﯿﮔ

ﯽﻣ مﺎﺠﻧا ار ﺎﻫ ﺪﻫد

15] .[ ﻪﻫد شور زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺮﯿﺧا يﺎﻫ بﺎﺨﺘﻧا ،ﻊﯾﺮﺳ يﺎﻫ

و ﺮﯾﺬﭘ

د دﺮﺑرﺎﮐ ﺖﻬﺟ سﺎﺴﺣ مﻮﻤﻋ ﺖﻣﻼﺳ و ﯽﯾاﺬﻏ ﺖﯿﻨﻣا ر

ﻪﻌﺳﻮﺗ

شور ﺖﻓﺮﺸﯿﭘ لﺎﺣ رد ﻊﯾﺎﻨﺻ و ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺦﺳﺎﭘ ﺎﺑ ﯽﯾﺎﻫ

ﻻﺎﺑ ﯽﻫد

ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻢﮐ ﺖﺧﺎﺳ ﻪﻨﯾﺰﻫ و .

يراﺰﺑا ﺎﺗ ﺖﺳا زﺎﯿﻧ ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ

هدﺎﻔﺘﺳا ﻻﺎﺑ ﺦﺳﺎﭘ و ﺖﻗد ﺎﺑ ﯽﯾاﺬﻏ داﻮﻣ ﯽﺑﺎﯾزرا ﺖﻬﺟ ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا ﺪﻧﻮﺷ . ﻦﯾا رد ﻦﻏور رد دﻮﺟﻮﻣ ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ﻖﯿﻘﺤﺗ

ارﻮﺧ يﺎﻫ ﻻﺎﺑ ﺖﻗد ﺎﺑ ﯽﮐ

ﻪﯾارآ ﻂﺳﻮﺗ ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ ﺐﻟﺎﻗ رد و ﺎﻫدوﺮﺘﮑﻟا زا يا

يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ

ﺪﺷ ﺪﻨﻫاﻮﺧ ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ .

2 - ﺎﻫ شور و داﻮﻣ

2 - 1 - يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ ﻢﺘﺴﯿﺳ

ﻪﺳ ﻢﺘﺴﯿﺳ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷوﺮﺘﮑﻟا يﺎﻫ شور رد ﻪﺘﻓر رﺎﮑﺑ ﻢﺘﺴﯿﺳ يدوﺮﺘﮑﻟا ﺖﺳا ،رﺎﮐ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﻼﻃ دوﺮﺘﮑﻟا نآ رد ﻪﮐ زا

ﻪﺑ ﻦﯿﺗﻼﭘ

دوﺮﺘﮑﻟا ناﻮﻨﻋ ﻊﺟﺮﻣ دوﺮﺘﮑﻟا ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ عﺎﺒﺷا ﻞﻣﻮﻟﺎﮐ و ﯽﮑﻤﮐ

ﻪﺘﻓﺮﮔ رﺎﮑﺑ ﯽﻣ

دﻮﺷ . دوﺮﺘﮑﻟا و رﺎﮐ دوﺮﺘﮑﻟا ﻦﯿﺑ ﻞﯿﺴﻧﺎﺘﭘ فﻼﺘﺧا

ﯽﻣ راﺮﻗﺮﺑ ﻊﺟﺮﻣ ﮑﻟا و رﺎﮐ دوﺮﺘﮑﻟا ﻦﯿﺑ نﺎﯾﺮﺟ تﺪﺷ و دﻮﺷ

ﺘ دوﺮ

دﻮﺷ ﯽﻣ هﺪﻧاﻮﺧ ﯽﮑﻤﮐ .

ندﺮﮐ ﻦﮕﻤﻫ ﺖﻬﺟ ﮏﯿﻧﻮﺳاﺮﺘﻟوا مﺎﻤﺣ زا

لﻮﻠﺤﻣ ﯽﻗﺎﺑ داﻮﻣ ﺶﯾادز رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و ﺎﻫ ﺢﻄﺳ يور هﺪﻧﺎﻣ

ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا رﺎﮐ دوﺮﺘﮑﻟا 16]

.[

هزاﺪﻧا ﯽﻣﺎﻤﺗ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا رد يﺮﯿﮔ

زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷوﺮﺘﮑﻟا يﺎﻫ

يا ﻪﺧﺮﭼ يﺮﺘﻣﺎﺘﻟو شور )

(CV هﺎﮕﺘﺳد ﺎﺑ

potentiostat/galvanostat ﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﺮﺗﻮﯿﭙﻣﺎﮐ ﻪﺑ ﻞﺼﺘﻣ

.

ﺖﺴﺗ ﻂﯿﺤﻣ يﺎﻣد رد ﺎﻫ ﺎﺑ و 25°C

1.0 mM

K3Fe(CN)6/K4Fe(CN)6 0.1 M KCl solution ﺖﻓﺮﮔ ترﻮﺻ .

شور ﻞﯿﺴﻧﺎﺘﭘ هدوﺪﺤﻣ رد CV

3/

0 - ﺎﺗ 7/

0 ﺖﻟو

ﺶﺑور ﺖﻋﺮﺳ ﺎﺑ 50

mVs−1 ﺖﻓﺮﮔ مﺎﺠﻧا .

ﻪﺳ ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ

يرﺎﮐ دوﺮﺘﮑﻟا ﻞﻣﺎﺷ لواﺪﺘﻣ يدوﺮﺘﮑﻟا )

حﻼﺻا ﯽﺘﯿﻓاﺮﮔ داﺪﻣ ﺰﻐﻣ

،هﺪﺸﻧ Screen Printed و

Glassy Carbone (

ﻦﯿﺗﻼﭘ ﻢﯿﺳ ،

و ﯽﮑﻤﮐ دوﺮﺘﮑﻟا ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ Ag/AgCl

ﻊﺟﺮﻣ دوﺮﺘﮑﻟا ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ

هزاﺪﻧا ياﺮﺑ يﺮﯿﮔ

ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷوﺮﺘﮑﻟا يﺎﻫ .

ﻞﮑﺷ رد ) 1 (

ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ ﮏﯿﺗﺎﻤﺷ يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ

ﺖﺳا هﺪﺷ هدروآ .

Fig 1 Schematic of three electrode system for detection of heavy metals in olive oil

2 - 2 - يزﺎﺳ هدﺎﻣآ دراﺪﻧﺎﺘﺳا يﺎﻫ لﻮﻠﺤﻣ

ﺎﻔﺘﺳا هد

ﺶﯾﺎﻣزآ رد هﺪﺷ

ﻊﻠﻗ ،بﺮﺳ ،ﻢﯿﻣدﺎﮐ لﻮﻠﺤﻣ زا ،دراﺪﻧﺎﺘﺳا يﺎﻫ لﻮﻠﺤﻣ ﻪﯿﻬﺗ ﺖﻬﺟ ﺖﻈﻠﻏ ﺎﺑ ﺺﻟﺎﺧ كﻮﺘﺳا ﻞﮑﯿﻧ و 1000

ﺞﯾرﺪﻟآ ﺎﻤﮕﯿﺳ ﺖﮐﺮﺷ

ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا نﺎﻤﻟآ .

يﺎﻫ لﻮﻠﺤﻣ 05

/0 ، 1/

0 و 25 / 0 زا ppm

يﺎﻫ هژوژ ﻦﻟﺎﺑ رد كﻮﺘﺳا لﻮﻠﺤﻣ زا ﯽﺒﺳﺎﻨﻣ ﻢﺠﺣ يزﺎﺳ ﻖﯿﻗر ﺪﯾدﺮﮔ ﻪﯿﻬﺗ هﺪﺷ شاوﺪﯿﺳا .

ﻮﻠﺤﻣ مﺎﻤﺗ يرﺎﮐ دراﺪﻧﺎﺘﺳا يﺎﻫ ل

لﻮﻠﺤﻣ ﺐﺳﺎﻨﻣ يزﺎﺳ ﻖﯿﻗر ﺎﺑ ﻪﺑﺎﺸﻣ ﺖﻈﻠﻏ ﻪﻨﻣاد رد تاﺰﻠﻓ كﻮﺘﺳا 1000 ) ppm ﺞﯾرﺪﻟآ ﺎﻤﮕﯿﺳ (

ﺪﯾدﺮﮔ ﻪﯿﻬﺗ .

2 - 3 - ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ﻦﻏور يﺎﻫ ﻪﻧﻮﻤﻧ رد

ﻦﻏور ،ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ مﺎﺠﻧا ﺖﻬﺟ نﻮﺘﯾز

يراﺪﯾﺮﺧ ﯽﻫﺎﮕﺷوﺮﻓ زا ﺺﻟﺎﺧ

و رﻮﻧ نوﺪﺑ يا ﻪﺒﻌﺟ رد ﺶﯾﺎﻣزآ مﺎﺠﻧا نﺎﻣز ﺎﺗ و ﺪﺷ رد

نﺎﮑﻣ

و ﺐﺳﺎﻨﻣ ﺪﺷ يراﺪﻬﮕﻧ ﮏﻨﺧ .

ﻪﻧﻮﻤﻧ زا ﺮﺻﺎﻨﻋ جاﺮﺨﺘﺳا رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ

،ﺎﻫ 5/

0 صﻮﺼﺨﻣ ﯽﻧﻮﻠﻔﺗ فﺮﻇ نورد نژﻮﻤﻫ ﻦﻏور ﻪﻧﻮﻤﻧ مﺮﮔ

ﺪﺷ ﻪﺘﺨﯾر ﻮﯾووﺮﮑﯾﺎﻣ .

هداد راﺮﻗ دﻮﻫ ﺮﯾز رد ﻪﻧﻮﻤﻧ يوﺎﺣ فﺮﻇ

ﺲﭙﺳ و ﺪﺷ 5

و ﻆﯿﻠﻏ ﮏﯾﺮﺘﯿﻧ ﺪﯿﺳا ﺮﺘﯿﻟ ﯽﻠﯿﻣ 2

بآ ﺮﺘﯿﻟ ﯽﻠﯿﻣ

ﺪﺷ هدوﺰﻓا نآ يور ﺮﺑ ﻪﻧﮋﯿﺴﮐا .

لوﺪﺟ رد )

1 ( ﻦﻏور نﻮﺘﯾز ﺎﺑ

ﺖﺳا هﺪﺷ هداد نﺎﺸﻧ نآ رد ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ﺮﯾدﺎﻘﻣ .

ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻪﻣادا رد

ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻮﯾووﺮﮑﯾﺎﻣ ﻞﺧاد ﻢﻀﻫ ﻞﻤﻋ مﺎﺠﻧا ﺖﻬﺟ ﺎﻫ .

تﺎﯿﻠﻤﻋ

ﺖﺑﺎﺛ رﺎﺸﻓ رد ﻪﻠﺣﺮﻣ ﻪﺳ رد ﻦﻏور رد ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ﻢﻀﻫ 50

ﺎﺑ

ﻮﯾووﺮﮑﯾﺎﻣ جاﻮﻣا درﻮﺧﺮﺑ ناﻮﺗ ﺶﯾاﺰﻓا و ﯽﯾﺎﻣد ﺐﯿﺷ لﺎﻤﻋا ﺎﺑ ﺠﻧا زا ﺎﻣد و ﺪﺷ مﺎ 50

ﻪﺑ لوا ﻪﻠﺣﺮﻣ رد ﻪﺟرد 175

رد ﻪﺟرد

ﺖﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا مﻮﺳ ﻪﻠﺣﺮﻣ .

لﻮﻠﺤﻣ ،ﻢﻀﻫ تﺎﯿﻠﻤﻋ نﺎﯾﺎﭘ زا ﺲﭘ

و ﺪﯾدﺮﮔ دراو هﺪﺷ شاوﺪﯿﺳا نﻮﮑﻟﺎﻓ يﺎﻫ ﻪﻟﻮﻟ ﻞﺧاد رد ﻞﺻﺎﺣ ﺖﻬﺟ و ﺪﯾدﺮﮔ دراو بﻮﯿﺗوﺮﮑﯿﻣ ﻞﺧاد ﻪﺑ نآ زا ﺮﺘﯿﻟ ﯽﻠﯿﻣ ﮏﯾ ﻂﺳﻮﺗ ﻦﯿﮕﻨﺳ ﺰﻠﻓ ناﺰﯿﻣ ﺶﺠﻨﺳ يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ

ﺪﺷ هدﺎﻣآ .

ﻞﻣﺎﺷ ﯽﮐارﻮﺧ ﻦﻏور يﺎﻫ ﻪﻧﻮﻤﻧ عﻮﻧ ﻪﺳ

ﻦﻏور رد ﻦﯿﮕﻨﺳ ﺰﻠﻓ

نﻮﺘﯾز ﺪﺷﺎﺑ ﯽﻣ ) لوﺪﺟ 1 ( . ﻦﻏور يﺎﻣد رد ﯽﮐارﻮﺧ 20

ﻪﺟرد

و ﮏﯾرﺎﺗ ﯽﻧﺎﮑﻣ رد ﻪﮐ سﻮﯿﺴﻠﺳ ﺐﺳﺎﻨﻣ ياﻮﻫ ﺎﺑ

ﺖﻬﺟ

هدﺎﻔﺘﺳا تﺎﺸﯾﺎﻣزآ ياﺮﺑ ﺎﺗ ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ندز ﺦﯾ زا يﺮﯿﮔﻮﻠﺟ ﺪﻧﻮﺷ .

Table 1 Olive oil and heavy metals sample preparation

Heavy Metals/ Oil Cd Pb Sn Ni

0.05 0.05 0.05 0.05

0.1 0.1 0.1 0.1

Olive

0.25 0.25 0.25 0.25

2 - 4 - ﺎﻫ هداد يزﺎﺳ هدﺎﻣآ و ﻞﯿﻠﺤﺗ

ﺦﺳﺎﭘ ﻞﺑﺎﻗ راﺪﻘﻣ يوﺎﺣ ﺮﮕﺴﺣ ﺪﻨﭼ زا ﻞﮑﺸﺘﻣ يا ﻪﯾارآ يﺎﻫ

ﺖﺳا تﺎﻋﻼﻃا يا ﻪﻈﺣﻼﻣ .

ﺎﻫ ﺦﺳﺎﭘ ﻦﯾا ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ زا ﻻﻮﻤﻌﻣ

دﻮﺷ ﯽﻣ جاﺮﺨﺘﺳا هﺰﻣ ﻞﯿﻠﺤﺗ ياﺮﺑ ﯽﮔﮋﯾو ﻦﯾﺪﻨﭼ .

ﻞﯾﺪﺒﺗ ،فﺪﻫ

ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ﺖﯿﻟﺎﻧآ زا ﯽﺗﺎﺼﺨﺸﻣ ﻪﺑ هﺪﺷ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا يﺎﻫ هداد ﺖﺳا . ﺖﯿﻟﺎﻧآ زا ﯽﺘﯿﺻﺎﺧ ﺎﯾ راﺪﻘﻣ ،عﻮﻧ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ تﺎﺼﺨﺸﻣ ﻦﯾا

ﺪﺷﺎﺑ 2] .[ ﻦﯿﺑ يﺮﻇﺎﻨﺗ ناﻮﺗ ﯽﻣ ﻪﻠﺣﺮﻣ ﺪﻨﭼ رد ﺎﻫ هداد شزادﺮﭘ ﺎﺑ

ﺛ يﺎﻫﻮﮕﻟا و ﺖﯿﻟﺎﻧآ يﺎﻫ ﯽﮔﮋﯾو دﺮﮐ راﺮﻗﺮﺑ هﺪﺷ ﺖﺒ

. ﮏﯾ ،اﺪﺘﺑا

دﻮﺷ ﯽﻣ لﺎﻤﻋا ﺎﻫ هداد ﺮﺑ شزادﺮﭘ ﺶﯿﭘ ﻪﻠﺣﺮﻣ .

ﯽﻃ نآ زا ﺲﭘ

دﻮﺷ ﯽﻣ هداد ﺶﻫﺎﮐ ﺎﻫ هداد دﺎﻌﺑا ،ﯽﮔﮋﯾو جاﺮﺨﺘﺳا ﻪﻠﺣﺮﻣ ﮏﯾ .

ار ﺖﯿﻟﺎﻧآ عﻮﻧ ناﻮﺗ ﯽﻣ ﯽﮔﮋﯾو يﺎﻀﻓ رد ﺎﻫ هداد يﺪﻨﺑ ﻪﺘﺳد ﺎﺑ داد ﺺﯿﺨﺸﺗ 16]

.[

2 - 5 - ﯽﻠﺻا يﺎﻫ ﻪﻔﻟﺆﻣ ﻞﯿﻠﺤﺗ )

( PCA

ﻣ ﻞﯿﻠﺤﺗ شور ﻪﻔﻟﻮ

ﯽﻠﺻا يﺎﻫ )

Principal component

analysis (

ﻞﯾﺪﺒﺗ ياﺮﺑ ﺪﻣﺎﻌﺘﻣ لﺎﻘﺘﻧا زا ﻪﮐ ﺖﺳا يرﺎﻣآ ﯽﺷور

ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ﻪﺑ ﯽﮕﺘﺴﺒﻤﻫ ياراد هﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ يﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ زا يا

ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ﯽﻠﺻا ياﺰﺟا ﻪﮐ ﯽﻄﺧ ﻪﺘﺒﺴﻤﻫﺮﯿﻏ يﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ زا يا

ﯽﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ،ﺪﻨﺘﺴﻫ ﺪﻨﮐ

. ﻦﯿﻟوا ﻪﮐ ﺖﺳا ترﻮﺻ ﻦﯾﺪﺑ ﻞﯾﺪﺒﺗ ﻦﯾا

ﯽﻠﺻا ءﺰﺟ ﺰﯿﻧ ﺮﮕﯾد ياﺰﺟا ﺲﭙﺳ و ﺖﺳا ﯽﯾﻻﺎﺑ ﺲﻧﺎﯾراو ياراد

ﯽﻣ ﺖﯾدوﺪﺤﻣ ﺎﺑ ﻪﺘﺒﻟا و ﻻﺎﺑ ﺲﻧﺎﯾراو ياراد ﺎﺑ ﺪﻣﺎﻌﺗ رد ﻪﮐ ﺪﻨﺷﺎﺑ

ﯽﻣ ﻦﯿﺸﯿﭘ ياﺰﺟا ﺪﻨﺷﺎﺑ

. شور رد ﻻﺎﺑ ﺖﻗد ﺎﺑ و سﺎﺴﺣ PCA

ﯽﻣ ﯽﻠﺻا يﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ ﻦﺘﻓﺎﯾ ﺪﺷﺎﺑ

. شور ﻪﻠﻤﺟ زا PCA لواﺪﺘﻣ يﺎﻫ

هداد ﻞﯿﻠﺤﺗ و ﻪﯾﺰﺠﺗ رد رد دﺎﻌﺑا ﺶﻫﺎﮐ و ﺎﻫ

ﻢﺘﺴﯿﺳ ﺪﻨﭼ يﺎﻫ

هﺮﯿﻐﺘﻣ ﺖﺳا 17] .[

2 - 6 - نﺎﺒﯿﺘﺸﭘ رادﺮﺑ ﻦﯿﺷﺎﻣ )

( SVM

نﺎﺒﯿﺘﺸﭘ رادﺮﺑ ﻦﯿﺷﺎﻣ شور )

support vector machine (

رد

لﺎﺳ 1998 ﺪﯾدﺮﮔ ﯽﻓﺮﻌﻣ .

ﻪﺤﻔﺻ ﻦﺘﻓﺎﯾ شور ﻦﯾا فﺪﻫ ﻪﻨﯿﻬﺑ يا

هداد مﺎﻤﺗ ﻦﯿﺑ ﻪﻠﺻﺎﻓ ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ ﺎﺑ ﯽﻣ طﺎﻘﻧ و ﺎﻫ

ﺪﺷﺎﺑ 18] .[ ﻢﺘﯾرﻮﮕﻟا

ﯽﺷزﻮﻣآ ﺪﯾﺪﺟ ﯽﻟﺪﻣ ،SVM

هداد ﻪﺘﺳد ﻪﺑ ﯽﻣ ﺖﺒﺴﻧ ﺎﻫ

ﺎﯾ ﺪﻫد

هداد ﻪﻘﺒﻃ ﮏﯾ ﻪﺑ ار ﺎﻫ ﯽﻣ ﻞﯾﺪﺒﺗ ﯽﻟﺎﻤﺘﺣا ﺮﯿﻏ يزﺮﻣ ﯽﻄﺧ يﺪﻨﺑ

-

ﺪﻨﮐ . هداد زا ﯽﺸﯾﺎﻤﻧ ،لﺪﻣ ﻦﯾا ﻪﺠﯿﺘﻧ ﺖﺳا يﺪﻌﺑ ﺪﻨﭼ يﺎﻀﻓ رد ﺎﻫ

هداد ﻪﮐ ﻪﻘﺒﻃ رد ﺎﻫ ﻢﯿﺴﻘﺗ ﯽﯾﺎﻫ

هﺪﺷ يﺪﻨﺑ ﻪﺤﻔﺻ ﮏﯾ ﻂﺳﻮﺗ و ﺪﻧا

هدوﺪﺤﻣ هداد ﻦﯿﺑ يﺎﻫ ﯽﻣ ﺺﺨﺸﻣ ﺎﻫ

ددﺮﮔ . هداد ﺪﯾﺪﺟ يﺎﻫ رد ﺰﯿﻧ

ﯽﻣ راﺮﻗ ﺎﻀﻓ نﺎﻤﻫ هدوﺪﺤﻣ سﺎﺳا ﺮﺑ و ﺪﻧﺮﯿﮔ

ﻪﺤﻔﺻ يور ﻪﮐ يا

ﯽﻣ راﺮﻗ ﻪﻘﺒﻃ ،ﺪﻧﺮﯿﮔ نآ يﺪﻨﺑ

ﺶﯿﭘ ﺎﻫ ﯽﻣ ﯽﻨﯿﺑ دﻮﺷ 17] و 18 .[

2 - 7 - ﯽﺋﺰﺟ تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻞﻗاﺪﺣ )

( PLS

ﯽﺋﺰﺟ تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻞﻗاﺪﺣ )

partial least square (

ترﺪﻗ زا ﯽﮑﯾ -

ﮏﯿﻨﮑﺗ ﻦﯾﺮﺗﺪﻨﻣ ﯽﻣ رﻮﺘﮐﺎﻓ ﻞﯿﻠﺤﺗ ،ﺲﮑﯾﺮﺘﻣﻮﻤﮐ هزﻮﺣ رد ﺎﻫ

ﺑ ﺪﺷﺎ .

ﺶﻫﺎﮐ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا هﺮﯿﻐﺘﻣ ﺪﻨﭼ ﯽﺷور رﻮﺘﮐﺎﻓ ﻞﯿﻠﺤﺗ هداد دﺎﻌﺑا ﻢﻬﻣ تﺎﻋﻼﻃا ،ﻢﻫ ﺮﺑ دﻮﻤﻋ يﺎﻫرادﺮﺑ داﺪﻌﺗ ﻞﻗاﺪﺣ و ﺎﻫ

ﯽﻣ ﻪﺋارا يدﺮﺑرﺎﮐ و ﺪﻫد

. شور ﻪﻠﻤﺟ زا شور رﻮﺘﮐﺎﻓ ﻞﯿﻠﺤﺗ يﺎﻫ

ﯽﻣ ﯽﺋﺰﺟ تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻞﻗاﺪﺣ ﺪﺷﺎﺑ

. ﯽﺒﯿﮐﺮﺗ ﯽﻠﺻا ءاﺰﺟا ﺎﯾ رﻮﺘﮐﺎﻓ

ﻮﻣ ﯽﻠﺻا يﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ زا ﯽﻄﺧ ﺲﯾﺮﺗﺎﻣ رد دﻮﺟ

ﯽﻣ ﺎﻫ ﯽﻣ و ﺪﺷﺎﺑ ناﻮﺗ

ﺲﯾﺮﺗﺎﻣ يﺎﺠﺑ زا ﯽﻄﺧ ﺐﯿﮐﺮﺗ ترﻮﺻ ﻪﺑ ار نآ يﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ ،I×J

J

ﺲﯾﺮﺗﺎﻣ ياﺮﺑ ﺪﯾﺪﺟ يﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ ﺖﯾﺎﻬﻧ رد و دﻮﻤﻧ ﻒﯾﺮﻌﺗ رﻮﺘﮐﺎﻓ ﯽﻣ ﻒﯾﺮﻌﺗ ﺪﻧدﺮﮔ

19] .[

شور ﻪﺤﻔﺻ ﻦﺘﻓﺎﯾ يﺎﺟ ﻪﺑ PLS

ﺲﻧﺎﯾراو ﻢﻤﯾﺰﮐﺎﻣ زا يا ﻦﯿﺑ ﺎﻫ

ﺦﺳﺎﭘ ا ﻦﯿﺑ ،ﻞﻘﺘﺴﻣ ﺮﯿﻏ يﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ و ﺎﻫ راﺮﻗﺮﺑ طﺎﺒﺗرا ﯽﻠﺻا ياﺰﺟ

ﯽﻣ ﺪﻨﮐ . ﺶﯿﭘ يﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ ﻦﯿﺑ ﯽﻄﺧ نﻮﯿﺳﺮﮔر لﺪﻣ شور ﻦﯾا ﯽﻨﯿﺑ

ﯽﻣ دﺎﺠﯾا ﺪﯾﺪﺟ يﺎﻀﻓ رد ار هﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ يﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ و هﺪﺷ ﺪﻨﮐ

.

و يدورو يﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻦﯿﺑ ﺪﯾﺪﺟ ﯽﻧﻮﯿﺴﮔر لﺪﻣ ﺖﯾﺎﻬﻧ رد يزﺎﺳ لﺪﻣ ﺪﻨﯾآﺮﻓ ﮏﯾ ﯽﻃ رد ﯽﺟوﺮﺧ ﯽﻣ ﻪﺘﺧﺎﺳ PLS

دﻮﺷ .

دﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ لﺪﻣ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﯾاﺮﺿ زا ه

R² و ﺺﺨﺸﻣ RMSE

ﯽﻣ ددﺮﮔ 19] و 20 . [ ﻞﯿﻠﺤﺗ ﻪﯿﻠﮐ يﺎﻫ

،PCA و SVM ﺎﺑ PLS

مﺮﻧ زا هدﺎﻔﺘﺳا راﺰﻓا

(CAMO AS, Trondheim, Norway)

Unscrambler x10.4 ﺪﺷ مﺎﺠﻧا

.

3 - ﺚﺤﺑ و ﺞﯾﺎﺘﻧ

ﺞﯾﺎﺘﻧ سﺎﺳا ﺮﺑ ﻦﯿﺑ يراد ﯽﻨﻌﻣ تاﺰﯾﺎﻤﺗ ،PCA

4 ﻦﯿﮕﻨﺳ ﺰﻠﻓ عﻮﻧ

نآ توﺎﻔﺘﻣ يﺎﻫ ﺖﻈﻠﻏ و ﻦﻏور رد

نﻮﺘﯾز ﺪﯾدﺮﮔ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﺰﯿﻧ .

ﻞﮑﺷ ) 2 ( ﺞﯾﺎﺘﻧ دوﺮﺘﮑﻟا PC و ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ﻦﯿﺑ ﺰﯾﺎﻤﺗ رد PG

ﻦﻏور رد نآ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ ﺖﻈﻠﻏ نﻮﺘﯾز

ﺪﻫد ﯽﻣ نﺎﺸﻧ ار .

ود

ﻪﻔﻟﻮﻣ و PC1

ﺰﯾﺎﻤﺗ ﯽﯾﺎﻧاﻮﺗ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ PC2 85

% و 13 % ﻦﯿﺑ

عﻮﻤﺠﻣ رد و ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ 98

% ﻧ ار ﺎﻫ هداد ﻞﮐ ﺲﻧﺎﯾراو ﯽﻣ نﺎﺸ

ﺪﻫد . ﺎﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ

، وﺮﮔ ﺮﮕﯾد زا ﯽﺑﻮﺧ ﻪﺑ لﺮﺘﻨﮐ هوﺮﮔ يﺎﻫ ه

ﺖﺳا هﺪﺷ اﺪﺟ ﯽﺗاﺰﻠﻓ .

ﺰﯿﻧ ﻞﮑﯿﻧ و ﻊﻠﻗ ﯽﺗاﺰﻠﻓ هوﺮﮔ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ

طﺎﻘﻧ ﯽﺧﺮﺑ رد ﻢﯿﻣدﺎﮐ و بﺮﺳ ﺎﻣا ﺖﺳا هﺪﺷ ﺰﯾﺎﻤﺘﻣ ﻢﻫ زا ﻼﻣﺎﮐ ﻢﯿﻣدﺎﮐ ﺪﻨﻧﺎﻣ 05

/0 بﺮﺳ و 05 /0 رد و ﻪﺘﺷاد سﺎﻤﺗ ﺮﮕﯾﺪﮑﯾ ﺎﺑ

ﺪﻧراد راﺮﻗ ﯽﻧﺎﺷﻮﭙﻤﻫ زﺮﻣ .

ﻞﮑﺷ ) 3 ( ﯾﺎﺘﻧ ، ﺞ دوﺮﺘﮑﻟا PC ﻦﻏور رد ار SP

نﻮﺘﯾز ﯽﻣ نﺎﺸﻧ

ﺪﻫد . ﻪﻔﻟﻮﻣ ود و PC1

ﺲﻧﺎﯾراو ياراد PC2 76

% و 23 % ار هداد

عﻮﻤﺠﻣ رد و هﺪﺷ ﻞﻣﺎﺷ 99

% ﯽﻣ ﻞﻣﺎﺷ ار ﺎﻫ هداد ﻞﮐ ﺲﻧﺎﯾراو

دﻮﺷ . دوﺮﺘﮑﻟا هوﺮﮔ ﻦﯿﺑ ﺰﯾﺎﻤﺗ و ﺺﯿﺨﺸﺗ رد ﯽﺒﺳﺎﻨﻣ يﺎﻧاﻮﺗ SP

ﻦﻏور رد ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ يﺎﻫ نﻮﺘﯾز

ا هداﺪﻧ نﺎﺸﻧ دﻮﺧ زا ﺖﺳ

.

ﺎﻣا هدﻮﺑ ﯽﻧﺎﺷﻮﭙﻤﻫ ﯽﮐﺪﻧا ياراد ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ يﺎﻫ هوﺮﮔ ﯽﻣﺎﻤﺗ ﯽﺗاﺰﻠﻓ يﺎﻫ هوﺮﮔ نﺎﯿﻣ زا ﯽﺑﻮﺧ ﻪﺑ ار لﺮﺘﻨﮐ هوﺮﮔ ﺖﺳا ﻪﺘﺴﻧاﻮﺗ ﺪﻨﮐ ﺰﯾﺎﻤﺘﻣ .

ﻞﮑﺷ رد ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ )

4 ( ﻪﻔﻟﻮﻣ ود ، و PC1

ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ PC2 89

% و

7 % عﻮﻤﺠﻣ رد و 96

% دوﺮﺘﮑﻟا و هﺪﺷ ﻞﻣﺎﺷ ار هداد ﺲﻧﺎﯾراو GC

ﺑﻮﺧ ﻪﺑ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﻦﻏور رد ار تاﺰﻠﻓ ﯽ

نﻮﺘﯾز ﯽﻣ ﺰﯾﺎﻤﺘﻣ ﻢﻫ زا

ﺪﻨﻨﮐ . دوﺮﺘﮑﻟا ار ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ يﺎﻫ هوﺮﮔ مﺎﻤﺗ ﯽﺑﻮﺧ ﻪﺑ ﺰﯿﻧ GC

ﻪﺘﺴﻧاﻮﺗ و ﺪﻨﮐ ﯽﻣ ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ ﻢﻫ زا ﻒﻠﺘﺨﻣ تاﺰﻠﻓ و لﺮﺘﻨﮐ هوﺮﮔ زا ﺰﯾﺎﻤﺘﻣ ﻢﻫ زا ﺰﯿﻧ ار ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ ﺖﻈﻠﻏ ﯽﺘﺣ ﻻﺎﺑ ﺖﻗد ﺎﺑ ﺖﺳا ﺪﻨﮐ . ﺖﺳا يﺮﺘﺴﺑ ﻦﺑﺮﮐ ﯽﺴﻠﮔ دوﺮﺘﮑﻟا ياﺮﺑ ﻦﺑﺮﮐ ﻞﺑﺎﻗ ،ﺮﯾﺬﭘ ﻞﮑﺷ ﻪﮐ

ﺪﺷﺎﺑ ﻞﺨﻠﺨﺘﻣ لﺎﺣ ﻦﯿﻋ رد و هدﺮﺸﻓ ،ذﻮﻔﻧ .

ﻦﺑﺮﮐ ﯽﺴﻠﮔ دوﺮﺘﮑﻟا

صاﻮﺧ ،بﻮﺧ ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ و ﯽﯾﺎﻧﺎﺳر تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﻞﯿﻟﺪﺑ دوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ار ﯽﺒﺳﺎﻨﻣ ﯽﮑﯿﺘﯿﻟﺎﺗﺎﮐوﺮﺘﮑﻟا هداد نﺎﺸﻧ PG

ﺖﺳا . ﻊﻤﺠﺗ ﻪﮐ ﺪﻫﺪﯿﻣ نﺎﺸﻧ هﺪﺷ ﺮﺸﺘﻨﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﺮﺑ ﺎﻫ ﻦﺑﺮﮐ

ﺜﮐا ﻦﺑﺮﮐ ﯽﺴﻠﮔ دوﺮﺘﮑﻟا يور نﺎﯾﺮﺟ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ تﺎﻗوا ﺮ

زا ﯽﻠﯿﺧ ﺰﯿﻟﺎﺗﺎﮐوﺮﺘﮑﻟا رد ﻞﯿﺴﻧﺎﺘﭘ ﺶﻫﺎﮐ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و ﺲﮐودر

دﻮﺷ ﯽﻣ ﺎﻫ ﺖﯿﻟﺎﻧآ .

ﯽﻨﺑﺮﮐ يﺎﻫ ﻪﻟﻮﻟ ﻢﻬﻣ يﺎﻫ ﯽﮔﮋﯾو زا ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ

اﺬﻟ ﺖﺳﺎﻬﻧآ يﻻﺎﺑ ﻢﺠﺣ ﻪﺑ ﺢﻄﺳ ﺖﺒﺴﻧ ﯽﻧﻮﯾ تﺎﻌﯾﺎﻣ ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ رد و ﺢﻄﺳ ﺖﺣﺎﺴﻣ ﺮﺑ ﻦﺑﺮﮐ ﺎﺑ ﻦﺑﺮﮐ ﯽﺴﻠﮔ دوﺮﺘﮑﻟا ﺢﻄﺳ حﻼﺻا ﺖﯾاﺪﻫ ﻪﺠﯿﺘﻧ ﯽﻣ ﺎﻬﻧآ

ﺪﯾاﺰﻓا 21] .[

شور ﻪﮐ ﺪﻫد ﯽﻣ نﺎﺸﻧ ﺞﯾﺎﺘﻧ زا ﯽﻔﻠﺘﺨﻣ عاﻮﻧا ﻦﯿﺑ ﺪﻧاﻮﺘﯿﻣ PCA

ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﻞﻤﻋ ﺖﻗد و ﺖﻋﺮﺳ ﺎﺑ و ﺪﯾﺎﻤﻧ دﺎﺠﯾا ﺰﯾﺎﻤﺗ ﺎﻫ ﻦﻏور ددﺮﮔ هدﺎﻔﺘﺳا يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ ياﺮﺑ .

ياراد شور ﻦﯾا ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺞﯾﺎﺘﻧ

ﺖﺳا ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﯽﯾﻻﺎﺑ ﺖﯿﺳﺎﺴﺣ .

شور PCA

ﯿﺴﺑ نﺎﻘﻘﺤﻣ ﻂﺳﻮﺗ هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ﯽﺳرﺮﺑ ﺖﻬﺟ يرﺎ

ﺖﺳا . ﻧ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ﺸ

،كﺎﺧ عﻮﻧ ﻞﯾﻻد ﻪﺑ ﻪﮐ ﺪﻫد ﯽﻣ نﺎ

ﯽﺘﺣار ﻪﺑ يرادرﺎﺒﻧا ﻂﯾاﺮﺷ و ﺖﺷادﺮﺑ هﻮﺤﻧ ،ﯽﺳﺎﻨﺷاﻮﻫ ﻂﯾاﺮﺷ دﻮﻤﻧ يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ ار ﺎﻫ ﻦﻏور عاﻮﻧا ناﻮﺗ ﯽﻤﻧ 19]

، 20 و 21 .[

نارﺎﮑﻤﻫ و Ceto )

2020 ( داﻮﻣ ناﺰﯿﻣ ﯽﺳرﺮﺑ يور يا ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ

ﺷ يﺮﺘﻣﺎﺘﻟو ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا نﺎﺑز ﻂﺳﻮﺗ هﻮﯿﻣ بآ و ﺮﯿﺷ ،يﺎﭼ رد هﺪﻨﯾﻮ ،مﻮﯾﺪﯾﺮﯾا ،ﻼﻃ ،ﻦﯿﺗﻼﭘ ،ﺐﯿﺠﻧ ﺰﻠﻓ يﺎﻫدوﺮﺘﮑﻟا يﺎﻫدوﺮﺘﮑﻟا ﺎﺑ

ﺪﻧداد مﺎﺠﻧا ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ مﻮﯾدور و مﻮﯾدﻻﺎﭘ .

ﺞﯾﺎﺘﻧ آ داد نﺎﺸﻧ ﺰﯿﻧ ﺎﻫ ن

ﻪﮐ عﻮﻤﺠﻣ رد و ﯽﺑﻮﺧ ﻪﺑ ﺖﺴﻧاﻮﺗ PCA 95

ﻦﯿﺑ ﺲﻧﺎﯾراو ﺪﺻرد

ﺺﯿﺨﺸﺗ ﺪﻫد ﺶﺷﻮﭘ ار ﺎﻫ هداد ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و هداد

ﺖﻗد ﺎﺑ ﺰﯿﻧ PLS

97 ﺪﺻرد داد مﺎﺠﻧا ار ﺎﻫ هداد ﯽﻨﯿﺑ ﺶﯿﭘ 22]

.[

نارﺎﮑﻤﻫ و Tian )

2019 ( شور و ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا نﺎﺑز ﻪﯾارآ ﻂﺳﻮﺗ

،ﻦﯿﺗﻼﭘ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﺐﯿﺠﻧ يﺰﻠﻓ يﺎﻫدوﺮﺘﮑﻟا يﺎﻫدوﺮﺘﮑﻟا ﺎﺑ يﺮﺘﻣﺎﺘﻟو ﺐﻠﻘﺗ ناﺰﯿﻣ ﻞﮑﯿﻧ ،مﻮﯿﻧﺎﺘﯿﺗ ،مﻮﯾدﻻﺎﭘ ،ﻼﻃ ﻪﻘﺒﻃ ار ﯽﻨﯿﭼ يﺎﭼ رد

دﻮﻤﻧ يﺪﻨﺑ ﺪﻧ

. ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻦﯾا رد ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ﺖﺴﻧاﻮﺗ PCA

87 ﺪﺻرد

ﺶﺷﻮﭘ ار ﺎﻫ هداد ﻦﯿﺑ ﺲﻧﺎﯾراو ﺪﻫد مﺎﺠﻧا ار ﺺﯿﺨﺸﺗ رﺎﮐ و هداد

23] .[ نارﺎﮑﻤﻫ و Men )

2014 ( ﺖﻬﺟ يﺮﺘﻣﺎﺘﻟو ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا نﺎﺑز زا

يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ 5

ﺪﻧدﺮﮐ هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﮐارﻮﺧ يﺎﻫ ﻦﻏور زا لﺪﻣ .

ﻦﯾا

و مﻮﯿﻨﯿﺗﻼﭘ ،ﻼﻃ دوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ ﺐﯿﮐﺮﺗ ﻞﻣﺎﺷ ﻢﺘﺴﯿﺳ عﺎﺒﺷا ﻞﻣﻮﻟﺎﮐ

ﺖﺳا . ،يا ﻪﺧﺮﭼ يﺮﺘﻣﺎﺘﻟو زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ 5

ﻦﻏور زا توﺎﻔﺘﻣ عﻮﻧ

ﯽﮐارﻮﺧ يﺎﻫ )

نادﺮﮕﺑﺎﺘﻓآ و ﺪﺠﻨﮐ ،ترذ ،ﺎﯾﻮﺳ ،ﯽﻨﯿﻣز مادﺎﺑ (

ﺪﺷ ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ .

شور ﻂﺳﻮﺗ ﺎﻫ ﻦﻏور ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ زا ﻞﺻﺎﺣ يﺎﻫ هداد

يﺎﻫ ،PCA و FA

ﺪﻧﺪﺷ ﯽﺳرﺮﺑ HCA .

ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺞﯾﺎﺘﻧ

شور عﻮﻤﺠﻣ رد PCA

1/

78 % نﺎﺑز و هداد ﺺﯿﺨﺸﺗ ار ﺎﻫ هداد

ﯽﺑﻮﺧ ﻪﺑ ﺖﺳا ﻪﺘﺴﻧاﻮﺗ ﻞﺻﺎﺣ يﺮﺘﻣﺎﺘﻟو ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا 5

ﻒﻠﺘﺨﻣ عﻮﻧ

ﺪﯾﺎﻤﻧ يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ ﻢﻫ زا ار ﻦﻏور 24]

.[ ﯽﻘﯿﻘﺤﺗ رد

Haddi نارﺎﮑﻤﻫ و )

2013 ( نﻮﺘﯾز ﻦﻏور يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ

ﺪﻧداد مﺎﺠﻧا ار ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا ﯽﻨﯿﺑ و نﺎﺑز ﻪﯾارآ ﻂﺳﻮﺗ ﯽﺸﮐاﺮﻣ .

رد

ﺤﺗ ﻦﯾا ﯽﺳرﺮﺑ ﺖﻬﺟ ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا نﺎﺑز و ﯽﻨﯿﺑ ﯽﺒﯿﮐﺮﺗ ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ زا ﻖﯿﻘ

ﺺﯿﺨﺸﺗ و 5

ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﺸﮐاﺮﻣ ﯽﻧﻮﺘﯾز ﻦﻏور توﺎﻔﺘﻣ عﻮﻧ .

ﻪﯾارآ يﺎﻫ ﺦﺳﺎﭘ رد ار ﯽﮐﺪﻧا ﯽﻧﺎﺷﻮﭙﻤﻫ ،ﯽﻠﺻا ﻪﻔﻟﻮﻣ ﻞﯿﻠﺤﺗ ﺞﯾﺎﺘﻧ نآ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ و داد نﺎﺸﻧ ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا ﯽﻨﯿﺑ زا ﻞﺻﺎﺣ يﺎﻫ ﻬﻨﺗ ﻪﺑ ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا ﯽﻨﯿﺑ ﺖﻔﮔ ناﻮﺗ ﯽﻣ ناﻮﺗ ﯽﻣ و ﻪﺘﺷاﺪﻧ ﯽﯾارﺎﮐ ﯽﯾﺎ

ﺺﯿﺨﺸﺗ ﺖﻬﺟ ﻢﻫ رﺎﻨﮐ رد ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا ﯽﻨﯿﺑ و نﺎﺑز ﺐﯿﮐﺮﺗ زا دﻮﻤﻧ هدﺎﻔﺘﺳا .

ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و PCA

بﺎﺨﺘﻧا ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ CA

ﺪﯾدﺮﮔ يﺪﺒﻧ ﻪﻘﺒﻃ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا و ﻪﻨﯿﻬﺑ يﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ .

ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ

ﺪﻨﻧﺎﻣ يا هﺪﺷ ترﺎﻈﻧ يﺎﻫ شور يﺎﻫ ﺦﺳﺎﭘ ﺎﺑ ﺐﯿﮐﺮﺗ رد SVM

نﺎﺑز و ﯽﻨﯿﺑ ﻪﯾارآ سﺎﺳا ﺮﺑ ار نﻮﺘﯾز ﻦﻏور ﺪﻨﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا

ﺪﯾﺎﻤﻧ يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ ﻪﻘﻄﻨﻣ .

ﺖﺴﻧاﻮﺗ PCA 9/

90 %

عﻮﻤﺠﻣ رد ار ﺎﻫ هداد ﺲﻧﺎﯾراو ﺪﯾﺎﻤﻧ يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ و هدﺮﮐ ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ

25] .[ ﯽﻘﯿﻘﺤﺗ رد Oliver

نارﺎﮑﻤﻫ و )

2009 ( ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا نﺎﺑز ﮏﯾ

ﯿﺗﻼﭘ دوﺮﺘﮑﻟاوﺮﮑﯿﻣ ﺎﺑ يا ﻪﺧﺮﭼ يﺮﺘﻣﺎﺘﻟو ﺮﺑ ﯽﻨﺘﺒﻣ ﺖﻬﺟ ﻦ

مﺎﺠﻧا ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ ﻪﻘﻄﻨﻣ سﺎﺳا ﺮﺑ ﯽﮐارﻮﺧ يﺎﻫ ﻦﻏور ﺺﯿﺨﺸﺗ ﺪﻧداد . شور ،ﺎﻫ ماﺮﮔﺎﺘﻟو ﺞﯾﺎﺘﻧ سﺎﺳا ﺮﺑ و PCA

ﺖﻬﺟ K-NN

ﯽﺘﺣار ﻪﺑ ناﻮﺗ ﯽﻣ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺞﯾﺎﺘﻧ و ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ ﻂﺳﻮﺗ ﺮﻐﺟ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻖﻃﺎﻨﻣ ﺎﺑ ﺎﻫ ﻦﻏور ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا نﺎﺑز ﯽﯾﺎﯿﻓا

دﻮﻤﻧ يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ ار ﻒﻠﺘﺨﻣ 26]

.[

Fig 2 Classification with PCA for detection of heavy metals by PG electrodes in olive oil

Fig 3 Classification with PCA for detection of heavy metals by SP electrodes in olive oil

Fig 4 Classification with PCA for detection of heavy metals by GC electrodes in olive oil ﻂﺳﻮﺗ نآ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ ﺖﻄﻠﻏ و ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ ﺖﻬﺟ

يﺎﻫدوﺮﺘﮑﻟا ،PG

و SP شور زا GC شور ود زا و SVM

C-

و SVM Nu-SVM ﺖﺳا هﺪﯾدﺮﮔ هدﺎﻔﺘﺳا

. يﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ ،Nu

C

و ﯽﺠﻨﺳرﺎﺒﺘﻋا نﺪﻧﺎﺳر ﻞﻗاﺪﺣ ﻪﺑ ﻖﯾﺮﻃ زا و ﺎﻄﺧ و ﯽﻌﺳ ﺎﺑ γ

ﺪﻧﺪﺷ . ﻪﻠﻤﺟ ﺪﻨﭼ ،ﯽﻄﺧ ﻞﻧﺮﮐ ﻊﺑﺎﺗ رﺎﻬﭼ و ﯽﻋﺎﻌﺷ ﻪﯾﺎﭘ ،يا

ﺖﺳا هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﺪﯿﺋﻮﻤﮕﯿﺳ .

لوﺪﺟ رد )

2 ( ﺎﺑ يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ ﺞﯾﺎﺘﻧ ،

ﺖﺳا هﺪﺷ هدروآ SVM .

دوﺮﺘﮑﻟا ﻂﺳﻮﺗ ،ﺎﻫ شور ﯽﻣﺎﻤﺗ ﻦﯿﺑ رد يﺪـﻨﺑ ﻪـﻘﺒﻃ ﻦﯾﺮـﺘﻬﺑ GC

ﺖﻓﺮﮔ ترﻮﺻ .

دوﺮﺘﮑﻟا رد شور ،PG

C-SVM ﺪـﻨﭼ ﻊـﺑاﻮﺗ و

ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻦﯾﺮﺘﻬﺑ ياراد ﺪﯿﺋﻮﻤﮕﯿﺳ و ﯽﻋﺎﻌﺿ ﻪﯾﺎﭘ ،يا ﻪﻠﻤﺟ هدﻮﺑ

و ناﺰـﯿﻣ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎـﺑ ﺎـﺑ يﺪـﻨﺑ ﻪـﻘﺒﻃ ﻦﯾﺮﺘﻬﺑ ﻊﺑاﻮﺗ ﻦﯾا ﻂﺳﻮﺗ ناﻮﺗ ﯽﻣ

داد مﺎـﺠﻧا ار يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ رد ﺖﻗد .

دوﺮـﺘﮑﻟا رد ﻦﯿـﻨﭽﻤﻫ ﺰـﯿﻧ ،SP

ﻂـﺳﻮﺗ يﺪـﻨﺑ ﻪـﻘﺒﻃ شور ﻦﯾﺮﺘﻬﺑ شور ،SVM

NU-SVM و

و شزﻮـﻣآ هداد رد ﺖـﻗد ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ ﺎﺑ ﺪﯿﺋﻮﻤﮕﯿﺳ و ﯽﻋﺎﻌﺷ ﻪﯾﺎﭘ ﻊﺑﺎﺗ تاﺰـﻠﻓ يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ ﺪﻨﺘﺴﻧاﻮﺗ ﯽﺠﻨﺳرﺎﺒﺘﻋا يﺎـﻫ ﺖـﻈﻠﻏ و ﻦﯿﮕﻨـﺳ

داد مﺎﺠﻧا ار نآ ﻒﻠﺘﺨﻣ .

دوﺮﺘﮑﻟا ﺖﯾﺎﻬﻧ رد ﻂـﺳﻮﺗ ﺖﺴـﻧاﻮﺗ ،GC

شور C-SVM ﻪـﻠﻤﺟ ﺪﻨﭼ ،ﯽﻄﺧ ﻊﺑﺎﺗ عﻮﻧ رﺎﻬﭼ ﺮﻫ ﮏﻤﮐ ﺎﺑ و

ﺖـﻈﻠﻏ و ﻦﯿﮕﻨـﺳ تاﺰﻠﻓ يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ ﺪﯿﺋﻮﻤﮕﯿﺳ و ﯽﻋﺎﻌﺷ ﻪﯾﺎﭘ ،يا ﺪــﻫد مﺎــﺠﻧا ار نآ ﻒــﻠﺘﺨﻣ يﺎــﻫ .

Haddi نارﺎــﮑﻤﻫ و )

2013 (

ﻦـﻏور يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ يور يا ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻪـﯾارآ ﻂـﺳﻮﺗ ﯽﺸـﮐاﺮﻣ نﻮـﺘﯾز

ﺪـﻧداد مﺎـﺠﻧا ﮏـﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا ﯽـﻨﯿﺑ و نﺎﺑز .

ﻪﻧﺎﻣﺎـﺳ زا ﻖـﯿﻘﺤﺗ ﻦـﯾا رد

ﺺﯿﺨﺸـﺗ و ﯽـﺳرﺮﺑ ﺖﻬﺟ ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا نﺎﺑز و ﯽﻨﯿﺑ ﯽﺒﯿﮐﺮﺗ 5

عﻮـﻧ

ﺪـﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﺸﮐاﺮﻣ ﯽﻧﻮﺘﯾز ﻦﻏور توﺎﻔﺘﻣ .

ﻪـﻔﻟﻮﻣ ﻞـﯿﻠﺤﺗ ﺞﯾﺎـﺘﻧ

زا ﻞـﺻﺎﺣ يﺎـﻫ ﻪـﯾارآ يﺎـﻫ ﺦـﺳﺎﭘ رد ار ﯽﮐﺪﻧا ﯽﻧﺎﺸﺌﭙﻤﻫ ،ﯽﻠﺻا ﺮﺘﮑﻟا ﯽﻨﯿﺑ ﺖـﻔﮔ ناﻮـﺗ ﯽـﻣ نا ﺞﯾﺎـﺘﻧ ﻪـﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ و داد نﺎﺸﻧ ﮏﯿﻧو ﺐـﯿﮐﺮﺗ زا ناﻮـﺗ ﯽـﻣ و ﻪﺘـﺷاﺪﻧ ﯽﯾارﺎـﮐ ﯽﯾﺎﻬﻨﺗ ﻪﺑ ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا ﯽﻨﯿﺑ

دﻮـﻤﻧ هدﺎﻔﺘﺳا ﺺﯿﺨﺸﺗ ﺖﻬﺟ ﻢﻫ رﺎﻨﮐ رد ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا ﯽﻨﯿﺑ و نﺎﺑز .

ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و PCA

و ﻪـﻨﯿﻬﺑ يﺎـﻫﺮﯿﻐﺘﻣ بﺎـﺨﺘﻧا ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ CA

ﺪﯾدﺮﮔ يﺪﺒﻧ ﻪﻘﺒﻃ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا .

ر ﻦﯿـﻨﭽﻤﻫ ترﺎـﻈﻧ يﺎـﻫ شو

ﺪﻨﻧﺎﻣ يا هﺪﺷ نﺎـﺑز و ﯽـﻨﯿﺑ ﻪـﯾارآ يﺎﻫ ﺦﺳﺎﭘ ﺎﺑ ﺐﯿﮐﺮﺗ رد SVM

ﯽﯾﺎـﯿﻓاﺮﻐﺟ ﻪـﻘﻄﻨﻣ سﺎﺳا ﺮﺑ ار نﻮﺘﯾز ﻦﻏور ﺪﻨﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا ﺪﯾﺎﻤﻧ يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ .

ﺖﺴﻧاﻮﺗ PCA 9/

90 % رد ار ﺎـﻫ هداد ﺲﻧﺎـﯾراو

عﻮﻤﺠﻣ ﺪﯾﺎﻤﻧ يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ و هدﺮﮐ ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ 25]

. [

رد ﻦﯿﮕﻨـﺳ تاﺰـﻠﻓ ﻒـﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ ﺖﻈﻠﻏ ﺎﯾﻮـﺳ ﯽﮐارﻮـﺧ ﻦـﻏور

شور و يدوﺮـﺘﮑﻟا ﻪـﺳ ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ ﻂﺳﻮﺗ ﺪـﺷ ﯽـﻨﯿﺑ ﺶﯿـﭘ PLS

. رد

ﻞﮑﺷ ) 5 ﺎﺗ 7 ( يﺎـﻫ نزو ﺎـﺑ ﻞـﺑﺎﻘﻣ رد هﺪـﺷ ﯽﻨﯿﺑ ﺶﯿﭘ يﺎﻫ نزو ،

ﺖـﺳا هﺪﺷ هداد نﺎﺸﻧ ﯽﻌﻗاو .

شور ﻪـﮐ داد نﺎﺸـﻧ ،ﻖـﯿﻘﺤﺗ ﺞﯾﺎـﺘﻧ

دوﺮـﺘﮑﻟا زا ﻞﺻﺎﺣ يﺎﻫ هداد ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ PLS ،PG

و SP ار GC

ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ يﺎﻫ ﺖﻗد ﺎﺑ 64

/ 98 ، 23 / 89 و 92 / 89 % ﺪﻨﮐ ﯽﻨﯿﺑ ﺶﯿﭘ .

Table 2 Results and comparison of Nu-SVM and C-SVM models subjected to the kernel functions Kernel

function C-SVM Nu-SVM

c  Train Validation Nu  Train Validation

PGE Linear 0.11 - 80 80.35 0.33 - 100 85

Polynomial 0.12 0.01 100 80.35 0.33 0.03 100 100

Radial Basis 0.11 0.01 100 80.35 0.33 0.03 100 100

Sigmoid 0.05 0.34 100 80.35 0.05 0.60 100 85

SPE Linear 0.12 - 80 100 0.22 - 80.35 70

Polynomial 0.11 0.05 80 100 0.55 0.01 80.35 70

Radial Basis 1.66 0.09 80 100 0.22 0.04 80.35 70

Sigmoid 1.66 0.05 80 100 0.22 0.05 80.35 70

GCE Linear 0.05 - 85 100 0.33 - 100 80

Polynomial 0.01 0.09 100 100 0.33 0.05 100 80

Radial Basis 0.05 0.09 100 100 0.22 0.03 100 80

Sigmoid 0.05 0.03 100 100 0.33 0.01 100 80

لﺪﻣ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﯾاﺮﺿ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﯽﻨﯿﺑ ﺶﯿﭘ يﺮﺑ PLS

R²

شور ﺎﺑ ﻪﮐ ﺖﻔﮔ ناﻮﺗ ﯽﻣ و ددﺮﮔ ﯽﻣ ﺺﺨﺸﻣ ناﻮﺗ ﯽﻣ PLS

يﺎﻫدوﺮﺘﮑﻟا ﻂﺳﻮﺗ ار نﻮﺘﯾز ﻦﻏور رد ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ،PG

و SP

دﻮﻤﻧ ﯽﻨﯿﺑ ﺶﯿﭘ GC .

نارﺎﮑﻤﻫ و Men )

2014 ( دﺮﺑرﺎﮐ يور ﯽﻘﯿﻘﺤﺗ ﯽﻨﯿﺑ و نﺎﺑز

ﺪﻧداد مﺎﺠﻧا ﯽﺒﯿﮐﺮﺗ ﯽﮐارﻮﺧ يﺎﻫ ﻦﻏور ﺺﯿﺨﺸﺗ رد ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا .

ﺎﺑ

يﺎﻫ ﯽﻧدوﺰﻓا و ﯽﮐارﻮﺧ يﺎﻫ ﻦﻏور نوﺰﻓا زور فﺮﺼﻣ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ نﺎﺑز زا ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻦﯾا رد ،دﻮﺷ ﯽﻣ ﻪﻓﺎﺿا نآ ﻪﺑ ﻪﮐ يرﺎﻤﺸﯿﺑ ﻦﻏور عﻮﻧ ود نژﻮﯿﻓﺎﺘﯾد ﺎﺑ ﺐﯿﮐﺮﺗ رد ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺘﺷﺬﮔ ﺦﯾرﺎﺗ

ار

ﺪﻧداد ﺺﯿﺨﺸﺗ ﺮﮕﯾﺪﮑﯾزا .

ﺑ ﻞﯿﻠﺤﺗ و ﻪﯾﺰﺠﺗ شور زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎ

ود ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﯽﺋﺰﺟ تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻞﻗاﺪﺣ و ﯽﻠﺻا يﺎﻫ ﻪﻔﻟﻮﻣ و ﺐﻠﻘﺗ ﺺﯿﺨﺸﺗ رد ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا ﯽﻨﯿﺑ و نﺎﺑز يروﺎﻨﻓ دﻮﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﮐارﻮﺧ يﺎﻫ ﻦﻏور يﺎﻫ ﯽﻧدوﺰﻓا .

ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ PCA

عﻮﻤﺠﻣ رد ﺖﺴﻧاﻮﺗ 85

% و هداد ﺶﺷﻮﭘ ار ﺎﻫ هداد ﻦﯿﺑ ﺲﻧﺎﯾراو

ﺰﯿﻧ PLS ﺖﻗد ﺎﺑ 96

% زا ﻞﺻﺎﺣ يﺎﻫ هداد ﯽﻨﯿﺑ ﺶﯿﭘ ﺖﺴﻧاﻮﺗ

ﺪﻫد مﺎﺠﻧا ار ﺎﻫ ماﺮﮔﺎﺘﻟو 24]

. [ Polshin نارﺎﮑﻤﻫ و

) 2010 (

و و ﮏﯿﻧوﺮﺘﮑﻟا نﺎﺑز ﻂﺳﻮﺗ ،ﻦﯿﺗﻼﭘ تﺎﺤﻔﺻ يﺎﻫوﺮﺘﮑﻟا و يﺮﺘﻣﺎﺘﻟ

ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﺪﻨﺘﺴﻧاﻮﺗ ﺎﻫ ﻦﯿﻧﺎﯿﺳﻮﻟﺎﻨﻓ ،لوﺮﯿﭙﯿﻠﭘ ،ﯽﻨﺑﺮﮐ يﺎﻫدوﺮﺘﮑﻟا ﺑ ﺮﯿﻌﺸﻟا ءﺎﻣ رد ار ﺪﯿﺳوﺮﺘﮕﯿﻟ و ﻦﯿﭘورﻮﻟوا ﺪﻨﯾﺎﻤﻧ ﯽﺳرﺮ

. ﻦﯾا رد

شور ﻖﯿﻘﺤﺗ ﺖﻗد ﺎﺑ ﺖﺴﻧاﻮﺗ PLS

90 ﺻﺎﺣ يﺎﻫ هداد ﺪﺻرد ﻞ

ﺪﯾﺎﻤﻧ ﯽﻨﯿﺑ ﺶﯿﭘ ار ماﺮﮔﺎﺘﻟو زا 27]

. [ Fig 5 PLS results for detection of heavy metals in

olive oil by PG electrodes

R² = 0.8923

-0.05 -0.04 -0.03 -0.02 -0.01 0 0.01 0.02

-0.04 -0.02 0 0.02 0.04

Predicted (ppm)

Expected (ppm) SPE

Fig 6 PLS results for detection of heavy metals in olive oil by SP electrodes

R² = 0.8992

-0.05 -0.04 -0.03 -0.02 -0.01 0 0.01 0.02

-0.03 -0.02 -0.01 0 0.01 0.02 0.03

Predicted (ppm)

Expected (ppm) GCE

Fig 7 PLS results for detection of heavy metals in olive oil by GC electrodes

4 - يﺮﯿﮔ ﻪﺠﯿﺘﻧ

هزاﺪﻧا و ﻪﺘﯿﺴﯾﺮﺘﮑﻟا و ﯽﻤﯿﺷ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﻞﻣﺎﺷ ﯽﻤﯿﺷوﺮﺘﮑﻟا يﺮﯿﮔ

ﺖﯿﮐ ﺎﺑ ﺎﻬﻧآ طﺎﺒﺗرا و ﻞﯿﺴﻧﺎﺘﭘ ،نﺎﯾﺮﺟ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﮑﯾﺮﺘﮑﻟا يﺎﻫ

ﺖﺳا ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ .

ور دﺮﺑرﺎﮐ ش ﯽﻨﺒﻣ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷوﺮﺘﮑﻟا يﺎﻫ

ﺶﻨﮐاو رد ﺮﺑ ﻣاﻮﻋ و يدوﺮﺘﮑﻟا يﺎﻫ

ﻞ كﺮﺘﺸﻣ ﺢﻄﺳ ﯽﮑﯾﺮﺘﮑﻟا

،ﻻﺎﺑ ﺖﯿﺳﺎﺴﺣ ،يﺮﯾﺬﭘ بﺎﺨﺘﻧا ﻞﯿﻟد ﻪﺑ و ﺖﺳا دوﺮﺘﮑﻟا و لﻮﻠﺤﻣ ﻦﯾا زا ،مﺎﺠﻧا ﺖﻟﻮﻬﺳ و ﻻﺎﺑ ﺖﻗد و ﺖﺤﺻ ،ﻻﺎﺑ ﺖﻋﺮﺳ ،ﻢﮐ ﻪﻨﯾﺰﻫ شور ﯽﺑﺎﺨﺘﻧا ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺎﻫ شور ﻦﯾﺮﺗ

ﻪﯾﺰﺠﺗ يﺎﻫ ياﺮﺑ يا

هزاﺪﻧا ﮔ ﯽﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﻔﯿﮐ و ﯽﻤﮐ يﺮﯿ دﻮﺷ

. ﮏﯾ زا ﺮﺿﺎﺣ ﻖﯿﻘﺤﺗ رد

يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ دوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ ﺎﺑ

،PG و SP ﺖﻬﺟ GC

ﻦﻏور رد ﻦﯿﮕﻨﺳ تاﺰﻠﻓ ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ ﯽﮐارﻮﺧ يﺎﻫ

ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا .

ﺎﺑ

ﯽﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺖﻔﮔ ناﻮﺗ

ﻂﺳﻮﺗ ﺎﺑ ﺐﯿﮐﺮﺗ رد رﻮﮐﺬﻣ ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ

شور ﻪﻘﺒﻃ يﺎﻫ ﺶﯿﭘ و يﺪﻨﺑ ﯽﻣ ﮏﯾﺮﺘﻣﻮﻤﮐ ﯽﻨﯿﺑ

ناﻮﺗ ترﻮﺻ ﻪﺑ

ﻪﻘﺒﻃ ،ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ رﺎﮐ ﻖﯿﻗد ﺶﯿﭘ و يﺪﻨﺑ

ﺑﯿ مﺎﺠﻧا ار ﯽﻨ داد

. ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ

ﯽﻣ ﺐﯿﮐﺮﺗ زا و ﻊﯾﺎﻨﺻ رد ﺖﻔﮔ ناﻮﺗ ﺎﺑ يدوﺮﺘﮑﻟا ﻪﺳ ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ

شور ﯽﻣ ﮏﯾﺮﺘﻣﻮﻤﮐ يﺎﻫ ﻦﻏور رد تاﺰﻠﻓ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﺖﻬﺟ ناﻮﺗ

تاﺰﻠﻓ و دﺮﮐ هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﮐارﻮﺧ يﺎﻫ ﻪﻃﻮﺑﺮﻣ يﺎﻫ هوﺮﮔ رد ار

ﻪﻘﺒﻃ دﻮﻤﻧ يﺪﻨﺑ دﻮﺟو و

آ ن ﭘ ار ﺎﻫ ﺶﯿ دﺮﮐ ﯽﻨﯿﺑ .

5 - ﻊﺑﺎﻨﻣ

[1] Semenov, V., Volkov, S., Khaydukova, M., Fedorov, A., Lisitsyna, I., Kirsanov, D. and Legin, A., 2019. Determination of three quality parameters in vegetable oils using potentiometric e-tongue. Journal of Food

Composition and Analysis, 75, pp.75-80.

[2] Kaushal, P. and Mudhalwadkar, R., 2020.

Stationary wavelet singular entropy based electronic tongue for classification of milk.

Transactions of the Institute of Measurement and Control, 42(4), pp.870-879.

[3] Geană, E.I., Ciucure, C.T., Artem, V. and Apetrei, C., 2020. Wine varietal discrimination and classification using a voltammetric sensor array based on modified screen-printed electrodes in conjunction with chemometric analysis. Microchemical Journal, p.105451.

[4] Elamine, Y., Inácio, P.M., Lyoussi, B., Anjos, O., Estevinho, L.M., da Graça Miguel, M. and Gomes, H.L., 2019. Insight into the sensing mechanism of an impedance based electronic tongue for honey botanic origin discrimination. Sensors and Actuators B:

Chemical, 285, pp.24-33.

[5] de Morais, T.C.B., Rodrigues, D.R., Souto, U.T.D.C.P. and Lemos, S.G., 2019. A simple voltammetric electronic tongue for the analysis of coffee adulterations. Food chemistry, 273, pp.31-38.

[6] Pérez-Ràfols, C., Serrano, N., Ariño, C., Esteban, M. and Díaz-Cruz, J.M., 2019.

Voltammetric electronic tongues in food analysis. Sensors, 19(19), p.4261.

[7] Pauliuc, D., Dranca, F. and Oroian, M., 2020. Raspberry, Rape, Thyme, Sunflower and Mint Honeys Authentication Using Voltammetric Tongue. Sensors, 20(9), p.2565.

[8] Cabral, F.P., Bergamo, B.B., Dantas, C.A., Riul Jr, A. and Giacometti, J.A., 2009.

Impedance e-tongue instrument for rapid liquid assessment. Review of Scientific Instruments, 80(2), p.026107.

[9] Sànchez, J. and del Valle, M., 2001. A New Potentiometric Photocurable Membrane Selectiveto Anionic Surfactants.

Electroanalysis: An International Journal Devoted to Fundamental and Practical Aspects of Electroanalysis, 13(6), pp.471-476.

[10] Szyczewski, P., Frankowski, M., Zioła- Frankowska, A., Siepak, J., Szyczewski, T.

and Piotrowski, P., 2016. A comparative study of the content of heavy metals in oils: linseed oil, rapeseed oil and soybean oil in technological production processes. Archives of Environmental Protection, 42(3), pp.37-40.

[11]Rizwan, M., Ali, S., Abbas, F., Adrees, M., Zia-ur-Rehman, M., Farid, M., Gill, R.A. and Ali, B., 2017. Role of organic and inorganic amendments in alleviating heavy metal stress in oil seed crops. Oil seed crops: yield and adaptations under environmental stress, 12, pp.224-235.

[12] Lajayer, B.A., Ghorbanpour, M. and Nikabadi, S., 2017. Heavy metals in contaminated environment: destiny of secondary metabolite biosynthesis, oxidative status and phytoextraction in medicinal plants.

Ecotoxicology and Environmental Safety, 145, pp.377-390.

[13]Pehlivan, E., Arslan, G., Gode, F., Altun, T.

and Özcan, M.M., 2008. Determination of some inorganic metals in edible vegetable oils by inductively coupled plasma atomic emission spectroscopy (ICP-AES). Grasas y aceites, 59(3), pp.239-244.

[14] Lima, H.R.S., da Silva, J.S., de Oliveira Farias, E.A., Teixeira, P.R.S., Eiras, C. and Nunes, L.C.C., 2018. Electrochemical sensors and biosensors for the analysis of antineoplastic drugs. Biosensors and Bioelectronics, 108, pp.27-37.

[15] Ahn, S.R., An, J.H., Jang, I.H., Na, W., Yang, H., Cho, K.H., Lee, S.H., Song, H.S., Jang, J. and Park, T.H., 2018. High- performance bioelectronic tongue using ligand binding domain T1R1 VFT for umami taste detection. Biosensors and Bioelectronics, 117, pp.628-636.

[16] Wang, W. and Liu, Y., 2019. Electronic tongue for food sensory evaluation. In Evaluation technologies for food quality (pp.

23-36). Woodhead Publishing.

[17] Oroian, M. and Ropciuc, S., 2019.

Romanian honey authentication using voltammetric electronic tongue. Correlation of voltammetric data with physico-chemical parameters and phenolic compounds.

Computers and Electronics in Agriculture, 157, pp.371-379.

[18] Xu, M., Wang, J. and Zhu, L., 2019. The qualitative and quantitative assessment of tea quality based on E-nose, E-tongue and E-eye combined with chemometrics. Food chemistry, 289, pp.482-489.

[19] Chen, X., Xu, Y., Meng, L., Chen, X., Yuan, L., Cai, Q., Shi, W. and Huang, G., 2020. Non-parametric partial least squares–

discriminant analysis model based on sum of ranking difference algorithm for tea grade identification using electronic tongue data identify tea grade using e-tongue data. Sensors and Actuators B: Chemical, p.127924.

[20] Baldo, M.A., Oliveri, P., Fabris, S., Malegori, C. and Daniele, S., 2019. Fast determination of extra-virgin olive oil acidity by voltammetry and Partial Least Squares regression. Analytica chimica acta, 1056, pp.7- 15.

[21] Tahri, K., Duarte, A. A., Carvalho, G., Ribeiro, P. A., da Silva, M. G., Mendes, D., ...

& Bouchikhi, B. 2018. Distinguishment, identification and aroma compound quantification of Portuguese olive oils based on physicochemical attributes, HS-GC/MS analysis and voltammetric electronic tongue.

Journal of the Science of Food and Agriculture, 98(2), 681-690.

[22] Cetó, X., & Pérez, S. 2020. Voltammetric electronic tongue for vinegar fingerprinting.

Talanta, 219, 121253.

[23]Tian, X., Wang, J., Ma, Z., Li, M., & Wei, Z. 2019. Combination of an E-Nose and an E- Tongue for Adulteration Detection of Minced Mutton Mixed with Pork. Journal of Food Quality.

[24] Men, H., Chen, D., Zhang, X., Liu, J., &

Ning, K. 2014. Data fusion of electronic nose and electronic tongue for detection of mixed edible-oil. Journal of Sensors.

[25] Haddi, Z., Alami, H., El Bari, N., Tounsi, M., Barhoumi, H., Maaref, A., ... & Bouchikhi, B. E. N. A. C. H. I. R. 2013. Electronic nose and tongue combination for improved classification of Moroccan virgin olive oil profiles. Food Research International, 54(2), 1488-1498.

[26] Oliveri, P., Baldo, M. A., Daniele, S., &

Forina, M. 2009. Development of a voltammetric electronic tongue for discrimination of edible oils. Analytical and bioanalytical chemistry, 395(4), 1135-1143.

[27] Polshin, E., Rudnitskaya, A., Kirsanov, D., Legin, A., Saison, D., Delvaux, F., ... &

Lammertyn, J. 2010. Electronic tongue as a screening tool for rapid analysis of beer.

Talanta, 81(1-2), 88-94.

Detection of olive oil contaminated with heavy metals using a three- electrodes system based on the cyclic voltammetry

Kiani, H. ¹, Beheshti, B. ^2*, Borghei, A. M. ³, Rahmati, M. H. ⁴

1. Ph.D. student, Department of Biosystems Engineering, Faculty of Agricultural Sciences and Food Industry, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

2. Assistant Professor, Department of Biosystems Engineering, Faculty of Agricultural Sciences and Food Industry, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

3. Professor, Department of Biosystems Engineering, Faculty of Agricultural Sciences and Food Industry, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

4. Associate Professor, Department of Biosystem Mechanical Engineering, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.

ABSTRACT ARTIClE INFO

Article History:

Received 2021/ 02/ 24 Accepted 2021/ 05/ 02

Keywords:

Three Electrodes System, Heavy Metals,

Edible Oil,

Cyclic Voltammetry.

Three electrodes system simulates the human tongue taste system and can be used to assess the quality of food. The sense of taste is one of the five senses and tongue recognizes certain molecules. In recent years, three electrode system with an array of electrodes has been used to identify various molecules. In this research, a three electrodes system is used based on voltammetric methods with three graphite electrodes (Pencil Graphite (PG)), Screen Printed (SP) and Glassy Carbon (GC) to identify heavy metals (cadmium , Lead, tin and nickel) in olive oil. Heavy metals are added to the edible oil in three concentrations of 0.05, 0.1 and 0.25 ppm and then the output of the device is classified by chemometric method. According to PCA results, the PG electrode contains 96% of the variance between the data in olive edible oils.

Also, SP electrode contains 91% and GC contains 100% of the variance between the data in olive oil. The SVM method showed a high ability to classify heavy metals in edible oils. Also, The PLS method was also able to predict 99% of the data in olive oil for all electrodes. Finally, according to the results, it can be said that the built-in three electrode system has a high accuracy in identifying heavy metals in edible oils.

DOI: 10.52547/fsct.18.116.293

*Corresponding Author E-Mail:

beheshti-b@srbiau.ac.ir

Iranian Journal of Food Science and Technology

Homepage:www.fsct.modares.ir Scientific Research