TAP CHi KHOA HOC VA CONG NGHfi, Tmong Dai hgc Khoa hoc, DH Hue Tap 9, So 1 (2017)
TICH HOP N G O N N G 0 MO HINH HOA QUY T A C NGHIEP VU VA TIEN TRINH NGHIEP VU
Nguyen Quang Himg", Tran Thi Phuong Chi Khoa Cong nghe thong tin, Trudng Dgi hpc Khoa hoc, Dai hpc Hue
*Email: [email protected] TOM TAT
Vdi yeu cau ngay cang tang ve sy Hnh ho?t ciia doanh nghiep va giam ap Iyc ve chi phi, quan Iy tien ttinh nghiep vu khuynh hudng chuyen sang "Quan Iy tieh uinh nghiep vy dong" va "Quan ly Tinh huong thdng minh". Cac quy tac nghiep vu va tien trinh nghiep vy la cac yeu to quan ttpng trong viec xac djnh cac yeu cau oia mpt h^ thong phan mem dac biet la cac he thdng quan Iy ti&i ttinh nghiep vu nhung ca hai d^lu kh6ng dii de bieu dien cho tat ca cac cau ttiic nghiip vy. Trong bai bao nay chiing toi so sanh cac ngon ngii tien trinh nghi|p vy va cac ngon ngii quy tac nghiep vy de chi ra rang khong cd mpt ngon ngir nao dap iing dupc toan bp cau tnic ciia mo hinh dai dien BWW ((Bunge-Wand-Weber). Dya tren sy so sanh, chting toi de xuat su tich hpp giSa BPMN va SBVR de dap iing dupc toan bp yeu cau cau true ciia quy trinh nghiep vu theo mo hinh BWW.
Ttr khoa: Quan Iy tien trinh nghiep vu, quy tac nghiip vu, tieh ttinh n g h i ^ vu.
1. M 6 DXU
Ngay nay, quan ly tieh ttinh nghiep vy dang tiiu hut dupe su quan tam cua edng ddng quan tri doanh nghiep va khoa hpc may tinh. Mdt ttong nhihig moi quan tam Idn eiia cac nha quan tti doanh nghiep la cai ti&i eae boat ddng ciia doanh nghiep vdi mue dieh tao ra cac san pham, dieh vu nham dap iing hon niia eac yeu cau ciia khach hang. Vay giai phap hay edng eu nao ttp giiip toi thieii hoa eac giai doan lam tang hieu qua, don gian quy trinh quan ly, rut gpn thdi gian va edng siie de dat dupc hieu qua va lpi ich eho eae doanh nghiep. Quan ly tien trinh ngliiep vy (Business Process Management gpi tat la BPM) duoc xem la eau noi giiia eae doanh nghiep va linh vyc edng nghe thdng tin vdi hudng tiep can thye thi eac thao tae nghiep vy dudi su hd ttp cong nghe thdng tin dudi gde dp tieh trinh nghiep vu han la gde dp ky thuat.
Quan ly tien ttinh nghiep vy bao gom eac phuong phap, ky thu^t va cdng cy nham hd ttp viec thiet ke, xay dyng cac quy tac, quan ly va phan tich cac thao tac nghiep vu.
Tuy nhien vdi yeu cau ngay cang tang ve su linh hoat oia doanh nghiep va giam ap
Tich hap ngdn ngit md hinh hda quy tac nghiip vu vd ti&i trinh nghiep ou | luc ve chi phi CNTT (Cdng nghe thdng tin), quan ly ti^n ttinh nghiep vy khuynh
hudng chuyen sang "Quan ly ti^ ttinh nghiep vu ddng" va "Quan ly tinh hudng thSng minh" tiiay vl co lap eac luong tien ttinh ttong viee thay ddi cae giai phap CNTT,
Md hinh hda tien ttinh nghiep vy ddng vai ttd quan ttpng ttong ehu ttinh phat tien cua quan ly tien ttinh nghiep vu ttong viec xay dung cac md hmh khai niem cho cae khia canh khac nhau ciia boat ddng doanh nghiep vi dy nhu cau ttiic, quy ttinh, rang bupc, nguon luc v.v.. Md hinh tti&i ttinh nghiep vy va md hinh quy tac nghiep vu la eac each tiep c?n phd bien nhat cho md hinh hda eac hoat ddng nghiep vu.
Trong md hinh hda quy ttinh nghiep vu, hoat dpng a i a doanh nghiep dupc the hi^n thdng qua cae md hinh tien tt'mh cdn md hinh quy tac nghiep vu xae dinh eac quy tac nhu eae yeu eau ddi vdi cae quy trinh nghiep vy, ttong dd md ta eac rang bupc de quy trinh nghiep vy thye liien cac cac quy tae nghidp vu.
Tren thue te, cd rat nhieu edng cu dS' hd tto md hinh hoa quy ttmh nghiep vu vi dy nhu BPMN (Busmess Process Modelmg Notation), bieu do hoat dpng oia UML (Unified Modeling Language), EPC (Event - Driven Process Cham), RAD (Role Activity Diagram) v.v... Tuy nhien, cac md hinh nay tuong doi phiic t?p de cae doanh ngiiiep ed the hieu va xir ly. Khi tien ttmh nghiep vu thay ddi, vi du, thay doi quy dinh, md hinh quy ttinh nghidp vy se phai Ihay ddi theo. Tuy nhien nhiing sy thay doi khdng the dupe thuc hien bdi chinh eac doanh nghiep ma dupe thue hien bdi cac chuyen gia cdng nghe thdng tin do dd gia tang ehi phi thue hipn ve Ihdi gian va tien bac. BPMN do nhdm OMG (Object Management Group) phat ttiS'n la mdt ttong nhiing ehuan mdi nhat ttong so eae ngdn ngii md hinh hda quy triinh nghiep vu. BPMN bi^u diin eac ddi tupng oia the gidi thye va la c'au noi thu hep khoang each giiia cac doanh ngliiep va cae ehuyen gia cdng nghe thdng tin. Theo eae nghien ciiu ciia cae nha khoa hpc, BPMN md hinh hda miic khai niem cac thanh phan cua quy trinh nghiep vu theo mdt each hpp ly tuy nhien cd mdt so khia canh quan ttpng eiia quy ttinh nghiep vu ma BPMN dang thieu do la viec tich hpp cac tir vung nghiep vy va cac rang bupc nghidp vy.
SBVR (Semantic Business Vocabularies and Rules) do OMG de xuat, cung cap mdt sieu md hinh eho eac md hinh ngu* nghia, dinh nghia cac tir vung nghiep vu va cac quy tac nghiep vy. SBVR bieu dien tri thiie nghiep vy dudi dang ngdn ngii ti/
nhien mot each rd rang va de hieu doi vdi con ngudi eiing nhu cac he thong may tinh.
Viec thiet lap ve mat logic cua SBVR tao dieu kien cho ehuyen gia eong nghe thdng tin ed the dien giai eae md hinh dupc xay dyng bdi cae doanh nghiep. LTU diem oia SBVR la khai bao mpt each tu nhien, hudng tiep can md hinh hda quy tac, bieu dien ngSn ngu^ tu nhien va viec md ta logic mpt each hinh thiic la mdt ttong nhiing diern manh eiia SBVR.
TAP CHI KHOA H O C ^ C 6 N G NGHg, Trirong D ^ hpc Khoa hpc, DH Hu^ Tap 9, So 1 (2017) Mae du cac hudng tiep can md hinh hda tien trinh va quy tac nghiep vy dem lai nhieu lpi ieh ve mat ngu nghia ttong viee bieu dien tien trinh tuy nhien hi$n tai cd rat it eac nghidn eiiu phan tieh rd moi quan he giiia cac hudng tiep can nay. Theo Michel va cac nha nghien ciiu [5], eac hudng tiep cgn md hinh hda tien ttinh hay md hinh hda quy tae nghiep vy neu thue hien mdt each rieng le thi khong cd kha nang dap ling dupc viee bieu dien eac eau tnic nghiep vy a i a cac tien ttinh nghiep vy. Cac hudng tiep can md hinh hda quy tac nghiep vu tap trung vao eae diein quyet dinh ttong khi hudng tiep can md hinh hda tien ttinh nghiep vu vdi muc dieh giam toi thieu lupng edng viec. De giai quyet van de nay, nhieu nha nghien eiiu da de xuat ket hpp ngdn ngii md hinh hda tien ttinh nghiep vy va ngdn ngii md hinh hda quy tae nghiep vy de dap iing yeu c'au do la tdi u u hda viec bieu dien cau tnie nghiep vu,
Vdi mue dich giai quyet van de ket hpp eac ngdn ngii nay, bai bao nay dua ra mdt cai nhin tdng quat ve quy tt'mh nghiep vy va md hinh hda cac quy tae nghiep vy dan den nhiing khuyet diem ciia cae ngdn ngii nay ttong viec md hinh hda khia canh ciia quy trinh nghiep vu. Dae biet, ehiing tdi dua ra mpt so sanh ve hai ngdn ngii md hinh nay theo md hinh BWW (Bunge-Wand-Weber) [9] bao gom hon 40 eau tnie hihi the. Myc tieu a i a sy so sanh nay la de chi ra rang cac quy tae nghiep vu hay quy trinh nghiip vu la khdng du de dai dien eho tat ea cae eau tnie nghiep vy. De bao phii cau tnie quy tiinh nghiep vy, viec tich hpp eae quy tac nghiep vu va quy trinh nghiep vu da dupe Se xuat.
2. PHU'ONG PHAP NGHIEN CUXJ
Trong phan nay, ehiing tdi md ta mpt each tdng quan ve quy tac nghidp vy va eae ngdn ngii md hinh hoa tien ttinh nghiep vu. Tiep theo chiing tdi gidi thieu ngan gpn the nao la tien trinh nghiep vu va dua ra ngdn ngy md hinh hda ti&i ttinh nghiep vy phd bien hipn nay. Dua tten viee so sanh va danh gia cac ngdn ngii lua ehpn theo md hinh BWW ehiing tdi de xuat viee tieh hop giiia quy tae nghiep vy va tien trinh nghiep vy nham mue dich bao phii hau het dupc cau tnic nghiep vu eiia BWW ey the d day su tich hop giua ngdn ngii quy tae nghiep vu SBVR va ngdn ngii md hinh hda tien ttinh nghiep vu BPMN.
2.1. Cac quy tac nghiep vu
CO rat nhieu dinh nghia khac nhau ve quy tac nghiep vu. Cac quy tac nghipp vu la "nguyen hi, bieii dien cac chinh sach nghiep vu mdt each hinh thiic, cac quy dinh ve nghiep vu va eae rang bude chung" [2].
Mpt quy tac nghiep vu la cae phat bieu nham mue dich dua ra cac ho^t dpng ehinh sach thdng tin ttong mdt to ehiie [IJ. Tuy nhien, dinh nghia dupe sir dung phd bien nhat la hien nay ve quy tie nghiep vy la dinh nghia oia Business Rules Group,
Tich hap ngon ngii md hinh hoa quy tk nghiip vu vd tieh trinh nghiip vu
mdt nhdm chuyen gia CNTT va la mdt ttong nhiing nha phat ttien theo tieu chuai SBVR. Theo eac tae gia nay, mot quy tae nghiep vy la: "mdt phat bieu nham dinh nghia hoac rang budc cae yeu td oia nghiep vu. Quy tic nghiep vu nham de khang dinh cau tnie nghiep vy hoae de kiem soat ho?t ddng nghiep vu khac "
Tir nhiing dinh nghia nay, chiing tdi nhan thay rang tat ea eae dinh nghia nay deu tap trung vao cac yeii td sau ciia quy tie nghiep vu: la mot phat bieu djnh nghia hoae rang bupc yeu td ciia nghiep vy. Dinh nghia quy tie nghiep vy tiieo [1] bd sung vao cae quy tac nghiep vy phai la nguyen t u va dupe md ta mot each hinh thiic.
Nguyen tir cd nghia la phat bieu quy tac nghiep vy khdng the bi phan chia hay phan ra thanh cac quy tac nghiep vu khae ma khdng lam mat di y nghia cita no.
Hmh thiie ed nghia la d | c ta mdt quy tae nghiep vy phai dupc md ta va thue thi mpt each hr dpng. Hay ndi mpt each khac, dac ta quy tac nghiep vy phai dupe bieu dien o dang ma may tinh cd the hieu va xir ly dupc. Do dd, nd phai dupc dinh nghia bang mot ngdn ngii hinh thiic, Mdt phat bieu oia mpt quy tac nghiep vy dupe eau thanh bdi ba yeu to CO ban: thuat ngii, sy kien va cae quy tae.
Vi dy quy tac nghiep vy "Neu khach hang mua han 20 cudn sach, thi hp tto thanh khach hang thudng xuyen" va "Neu khach hang la khach hang thudng xuyen, thi hp se dupe giam gia 10%".
2.2. Ngon ngu mo hinh hoa quy tac nghiep vy
Nhu chiing ta da de cap d tten, may tinh cd the hieii dupe cae quy tae quy tac nghiep vy khi va chi khi eae quy tac nghiep vy dupe md ta mpt each hinh thiie gpi la eac quy tac nghiep vy. Mpt loat cac ngdn ngii quy tae da dupe cac nhdm ngdn ngii phat ttien ttong nhieu thap ky vira qua tuy nhien ttong phan nay chiing tdi dua ra gioi thieu mpt each tong quan eae ngdn ngii md hinh hda phd b i a i eho cae quy tae nghiep vu dupc md ta d hinh 1.
RuleML (Rule Markup Language) la mpt nhdm cae ngdn ngir dac ta cae quy tac nghiep vu dya tren XML. Tuy nhien, eac quy tae nghiep vy dya tten XML nhir RuleML (Hirtle va eac edng su) khdng dupe xem xet bdi \d eac ngdn ngii nay rat kho tuong thich vdi hau het cae doanh nghiep. Chiing tdi nhan thay rang RuleML rat kho de eho eae doanh nghiep dpc va hieu dupc hon la cac ngdn ngii bieu diin dudi dang van ban.
OCL (Object Consttaint Language) la mdt ngdn ngii md hinh hda quy tac nghiep vy ban dau dupc phat ttien bdi IBM (OMG, 2010). Day la mdt ngdn ngii de mo ta eae quy t§e ap dyng cho cac md hinh UML (ngdn ngii md hinh hda fhong nhat). Mot so do ldp ttong UML ed the khdng dii de md ta bieu thiie truy V2ui doi tupng hoac cac rang bupc cd lien quan khae ve cac ddi tupng. OCL cung cap hd trp bd sung va thuc su cd the dupe sii dung vdi bat sieu md hinh eua OMG.
TAP CHi KHOA HOC VA C 6 N G NGHE, Truong Dgi hpc Khoa hoc, DH Hue Tap 9, So 1 (2017) SWRL( Sematie Web Rule Language) la ngdn ngii quy tae nghiep vy dya tten Web ngii nghia la su ket h p p giua ngdn n g u quy tae nghiep vu RuleML va Ontology vao thang 5 nam 2004. Cae quy tac ttong SWRL dupe bieu dien bdi cae thuat ngii ttong OWL (Ontology Web Language) nhu ea the, thupc tinh va cac ldp. Cac quy tae duac viet n h u eae cap dau-dudi a i a mpt menh de [9]. Mae dix SWRL khdng dupc chu&i hda nhung SWRL van la mot ttong eac ngdn ngii dupe sir dyng rdng rai.
SBVR la mpt chu&i do OMG de xuat nhlim mue dieh bieu diin tri thiic nghiep vu dudi dang ngdn ngii nham tao ra su gan giii va de hieu eho eac doanh nghiep khi md ta cac quy tae nghiep vu, SBVR giiip eho eac doanh nghiep hieu dupe eae md hinh nghiep vy nhung khdng can phai cd cae kien thiie sau ve eae ky phap bieu dien hay cac ky nang cdng nghe thdng tin. Cach thiie md ta quy tae nghiep vu eiia SBVR [9] dua tten tap cae tii vung va cac quy tac ngiiiep vu bang each sir dung cae dac ta dudi dgng van ban thay vi sii dung cae lupe do de bieu dien. Cach thiic md ta quy tae nghiep vy eiia SBVR dd la: " quy tae nghiep vu dua tten eae tap dii kien va eae dii kipn dya tten cac tir vung". SBVR la mot ttong nhiing quy tae nghiep vu dupe sir dyng rpng rai nhat hien nay bdi vi SBVR sir dung cae ngdn ngii tu lihien d^ dac ta eae quy tac nghiep vu.
Tuy nhien qua trinh dinh nghia cae tir vung va quy tac nghiep vy ttong SBVR khdng phai la mdt van de don gian bdi vi rat khd de tao ra sy dong nhSft giiia mot tap cae khai niem. B&i canh do, eac dac ta o i a SBVR mang tinh md ta t y nhien va dinh nghia cae rang bude tten eau tnic va cac hoat dpng ehii khdng phai dieu khien eac luong edng viec a i a eac hoat ddng nay.
Cae ngdn ngii md hinh hda quy tae nghiep vy ttong nghien ciiu nay dupe ehiing tdi tong quat hda bdi hinh ve dudi day.
Business Rules
OMG^^_
W 3 C A " " • ' . . y-| Bodies/Projects |-'^ REWERS^'fi.^IortjnBOroiin
SMILAN and i f t l L ^ V R i - . .
• S t a n d a r d s •-
OCL"^" - , Rules described hy UML models. [ SWRL^^ - RuleML iind onUlagies (OWL-DL and LIIE) R 2 M L ' * ^ ; OCL, SWRL and RuleML | RjpA''I - - ^ Exchanging rules ' r S P M N ^ — - ripMN'aTTRSHL - SBVR<^—--''^'"^'^Jia.age }
Hinh 1. Cac ngon ngir mo hinh hoa quy tac nghiep vu 2.3. Quy trinh nghidp vu
Quan ly tien trinh nghiep vy chiu su anh hudng giira hai linh vuc quan tti doanh nghiep va khoa hpe may tinh. Cho den nay, cd rat nhieu dinh nghia khac nhau ve tien ttinh nghiep vu, Tuy rdiien, dinh nghia tien ttinh nghiep vu eua Hammer va
Tich hap ngdn ngii' md hinh hoa quy tdc nghiip vu vd tiBi trinh nghiep vu
Champy (1993) dupe xem nhu la dinh nghia khdi xudng eho eac dinh nghia tieh hinh nghiep vy sau nay. Theo Hammer va Champy [10]: "Mgt tieh trinh nghiep vu Id mdt lap cdc hogt ddng bao gom mdt hay nhieu cdc hogt dong vdo vd too gid tri Sdu ra doi vdi khdch hdng". Dinh nghia nay nhan m?nh vao ho?t ddng vao va ra eiia tien trinh nghiep vu.
Mpt tien ttinh la mgt tap eae hoat ddng dieu do ed nghia khdng cd thii tu va rang buoc giiia eac hoat ddng. Do do theo [10], dinh nghia ciia Hammer va Champy tuong doi khai quat xet ve khia canh tien trinh. Tir cae dinh nghia tten chiing ta cd the tap hpp dupc eac dac tinh a i a mpt tien ttmh nghiep vy: tinh xae dinh, tinh thii ty, tinh eau tnic, tinh cdng tac.
Tir viee phan tich cae dac tinh ciia tien ttinh nghiep vy n h u tten, ehiing tdi dira ra dinh nghia tien ttinh nghiep vy nhu sau: "Mpt tien ttinh nghiep vu la mdt t$p thii tu cac boat ddng cd eau tnie, do dupe, tuong quan logic phoi hpp vdi rihau theo khong gian va thdi gian vol thdi diem bat dau va ket thiic, dinh rd dau vao va dau ra nhSm dat dupe mye dieh tang gia tti eho khach hang. Mdi tien ttinh nghiep vu dupe thuc thi ttong pham vi ciia mdt doanh nghiep ngoai ra nd cd the edng tac vdi cac ti&i trinh nghiep vu dupc thye thi bdi mdt doanh nghiep khac"
2.4. Md hinh hda tien ttinh nghidp vy
Md hinh hda tien trinh nghiep vy ddng mdt vai ttd quan ttpng ttong ehu ttinh phat ttieh ciia quan ly ti&i ttinh nghiep vy. Do dd, cae ngdn ngu: ho ttp eho viec mo hinh hda ti&i ttinh nghiep vy thu hiit nhieu nha nghien eiiu ^ xuat va phat tri&i cu the nhu Hafedh va cac cdng sy da dua ra mpt goc nhin tong quat cho cae ngdn ngii mo hinh hda tien trinh nghiep vy [8] vi dy nhu: Flowchart, Pertri net, UML, EPC, RAD hiy nhien ttong phan nay chiing tdi tap tnmg vao mpt ttong nhiing ngdn ngti mo liinh hoa tien ttinh nghiep vy pho bien nhat hien nay do la ky phap md ta quy tae nghi$p vu BPMN.
BPMN la chuaii eho vi^c md hinh hda tien ttinh nghiep vu eung cap cac ky phap dac ta ti^ ttinh nghiep vu dudi dang cae lupc do tiai ttinh nghiep vu BPD (Busmess Process Diagram) dya tten so dd luong cdng viec cua UML. BPMN la chuati bieu diin true quan dupe phat ttieh bdi BPMI (Business Process Management Initiative). Myc dich ciia BPMN cung cap mdt tap eac ky phap do hpa d l hieu ddi vol cac nha phan tich nghiep vy va cdng nghe thdng tin. Cac phan hi co ban eua BPMN ( hoat ddng sy kien..) ed kha nang md hinh hda eac loai tien ttinh nghiep vy rieng, tieh ttinh chung va tieh ttinh cdng tac. Dieu nay ed nghia chiing ta ed the sii dung BPMN de md hinh hda eac tioi trinh nghiep vy d cae miic dp khae nhau. Mpt ttong nhting diem manh ciia BPMN do la hau het eae phan tii BPMN cd the anh xa sang ehuan thuc thi vi dy BPEL (Business Process Execution Language). Hay ndi each khac chiing ta co die anh xa hau het eac phan tir BPMN sang ma thue thi BPEL, day la mdt ttong nhiing diem manh ciia BPMN so vdi bieu dB hoat ddng UML . Do do BPMN dupc xem nhu la
- T ^ ? . ^ . ^ . ' . ? ^ 9 ^ . ! ! 9 ' ^ VA CONG NGHg, TruongDai h ^ I^hoa hpc, DH Hu^ Tap 9, So 1 (2017) mpt cau ndi, thu hep khoang each giiia viec thiet ke va thye thi eae tien ttinh nghiep vy.
Cae ngdn ngii tien ttinh nghiep vy nhu BPMN nhin chung la cac ngdn ngii thude md hinh hda hudng thu tuc bdi vi eac ngdn ngii nay tap trung vao viec dac ta timg bude eac ho^t dpng. Mac dii khdng eung cap dp chinh xae hay tinh hinh thiic nhu eac ngdn ngii md hinh hda quy tae ngiiiep vy nhung cae ngdn ngii tien trinh nghiep vy tuong ddi gan giii vdi ngudi sir dung va tinh chat eau tnic dupe dac ta rd rang [6]. So vdi ngdn ngii thit tye, hau het cae ngdn ngii dac ta ehi bao gom mdt phan ciia mo hinh tien trinh. Sadiq va cdng sy [6] de xuat Idiung iing dung dac ta mpt each Unh ho?t eho cae tien trinh nghidp vu. Cach tiep can nay cd thS' dupe xem nhu la hudng tiep cgn md dau eho vipe md hinh dac ta nhu la mpt phan ciia md hinh qua hinh dupc md ta mot each tudng minh. Van der Aalst et aL [7] da de xuat mdt md hinh dac ta de md hinh cae quy ttinh nghiep vy mpt each linh hoat ttong dd qua trinh thue thi tien trinh phy thupc vao eae rang bude nghiep vu hien cd. Pesic da de xuat ngdn ngii dac ta ConDec, dya tten logic tuyen tinh thdi gian bao gom eae tac vy va rang budc (chit yeii de kiem soat).
Tuy nhien vi?c bieu diin cita ConDec ciing rat phiic tap de eac doanh nghiep cd the hieu va sii dyng dupe. Goedertier [4] da de xuat mot ngdn ngii khai bao nhung ehu yeii tap tnmg vao eac rang budc, ttinh ty va thdi gian eiia mdt md iiinh tien ttinh.
3. KET QUA VA THAO LU^N
Mac dii eae hudng tiep can md hinh hda tien trinh va quy tac nghiep vy dem lai nhieu lpi ieh ve mat ngir nghia ttong viee bieu dien tien ttinh tuy nhien iiien tai cd rat it eac nghien eiiu phan tich ro moi quan he giiia cae hudng tiep can nay. Theo Michel va cac nha nghien ciiu, eac hudng tiep can md hinh hda tien ttinh hay md hinh hoa quy tac nghiep vu neii thuc hien mdt each rieng le thi khdng ed kha nang dap iing dupe viee bieu dien cae cau tnic nghiep vu ciia cac tien ttinh nghiep vy. Cac hudng tiep can md hinh hda quy tae nghiep vy tap trung vao cac diem quyet dinh ttong khi hudng tiep can md hinh hda tien ttinh nghiep vu vdi myc dich giam toi thieii lupng cdng viec. De giai quyet vaii de nay, nhieu nha nghien ciiu da de xuat ket hpp ngdn ngii mo hinh hoa tien trinh nghidp vu va ngon ngii md hinh hda quy tae nghiep vy de dap ling yeu cau dd la toi u u hda viec bieu dien eaii tnie nghiep vu.
De phan tieh eac ngon ngii da chpn, chiing tdi sir dung phuong phap tham khao de tien hanh phan tieh Ontology. Chiing tdi da khao sat md hinh BWW bao gom hon 40 eau tnie ontology [1]. Sau khi xae dinh eae eau tnic Ontology ttong md hinh BWW, ehiing ta bat dau qua trinh xae dinh cau tnic tuong iing ttong ngdn ngii md hinh hda. Dua tten [3,9], chiing tdi ehia md hinh BWW thanh bon nhdm ehinh: Su viee, ttang thai, su kien va he thong. Sau do ehiing tdi xac dinh eae phan nhdm nhd eiia mdi
Tich hgp ngon ngU mo hinh hoa quy tdc nghiip vu vd tim trinh nghiip vu
cum (xem Bang 1). Chiing tdi thue hien mot phan tich dai dien de so sanh tiing cau ttiic ngdn ngu vdi eae cau tinic a i a mot md hinh BWW va ngupc lai.
Bdng 1. So sanh ngon ngii mo hinh hoa quy t5c va ti^n trinh nghiep vy
Ca-u ttiic BWW OCl- SWRL RuleML SBVR ^^^^
Syvi^c + + + + + Thuoc tinh + + + + + r ' + + + -*• + Lop
Tinh chat
Trpig thai + ^ Trgng thai nhan thiic + Khdng gian ttang thai
Trang thai hpp phap + ' ' " • ' "
Trgng thai dn dinh Trgng th^i khong on dinh Lich sir
Sy ki?n + ^ Khdng gian sy ki^n nhgn thiic + Khong gian sy kien hpp phap +
Sy ki^n ngoai "*"
Sy kien ttong "*"
Sy kien dinh nghTa day dii •*"
Sy kien dinh nghTa khong <0y dii + Chuyen giao + + + +
Chuyen giao hop phap + + + +
Sy ket hpp + He thSng + +
Moi trucmg he thong + Sy cau thanh he thong + "*"
Phan ra he thong + + Cau tnic he thong
H§ thdng con '*•
Miic cau ttiic + Danh gia 7/28 6/28 10/28 7/28 18/28
TAP CHI KHOA HOC VA C 6 N G NGHE, Truong Dgi hpc Khoa hoc, DH Hue Tap 9, So 1(2017)
Dua tten bang so sanh eae ngdn ngii md hinh hda tieh trinh va quy tae nghiep vy chiing tdi nhan thay rang khdng cd ngdn ngii nao bieu dien toan bd eau tnie eiia doanh nghiep. Viec phan tich va so sanh eac ngdn ngii md hinh hda cho thay rang viec tich h o p md hinh quy tac nghiep vu va tien trinh nghiep vy t h | t sy mang tinh thuc tien cy the d day chiing tdi de xuat su tieh hpp giiia SBVR va BPMN dupe md ta timg budc d hinh 2. Sy ti'eh hpp nay tao dieu kien cho cac md nha md hinh hda nghiep vu ed the su dung phuong phap luan mpt each thdng nhat ttong viee bieu dien, md hinh hda cac tien ttinh nghidp vu mdt each Unh hoat, mem deo eho cae doanh nghi|p.
Moi ttudng thuc thi tien trinh nghiep vu BPMN
Chuyen doi cac tii vyng va quy tac nghiep vu sang mo hinh UML va OCL
Hinh 2. Tich hop giiia BPMN va SBVR
4. KET LUAN
Trong bai bao nay ehiing tdi da eung cap mdt cai nhin tong quat ve cac ngdn ngii md hinh hda quy tac nghiep vu va ngdn ngii md hnih hda tien trinh nghiep vy.
Dya tten viee so sanh va danh gia hai loai ngdn ngii tten theo md hinh BWW, chiing tdi nhan thay rang hai hudng tiep can nay neii thue hien mdt each rieng le khdng the bieu d i i n dupc toan bd caii tnie nghiep vu a i a tien trinh nghiep vy, Tir ket qua so sanh nay su ket hpp hai ngdn ngii nay dupe de xuat va eu the la su ket hpp giiia BPMN va SBVR thieh hpp cho viec bao phu toi da eac eau tnic nghiep vy. Viec tich hop giira hai
Tich hgp ngdn ngU md hinh hda quy tdc nghiip vu vd ti^ trinh nghiep vu
hudng tiep can nay tao ta sy linh hoat, thich nghi va dap iing dupe cac yeu cau cho viec md rpng tri tinic va nang cao sy tu ddng hda cho eac md hinh tien ttinh. Ngoai ra viec tieh hpp md hinh quy tSe nghiep vu va md hinh tien ttinh bao phii toi da su bieu diin cae cau tinic, sir dyng phuang phap luan thdng nhat va viec md ta ngii nghia mot each hinh thiic dupe phat ttien la mdt ttong eac dpng lyc tiiiic day su phat tiien va mo rdng a i a BPMN trong hiong lai. Hudng phat triai hi ket qua nghien o i u nay do la xay dyng mdt phuang phap luan tiidng nhat eho viec ket hpp md hinh quy tac nghiep v va md hinh tien tiinh nghiep vy, hi dd xay dyng kich ban thuc te de cy the hoa phuang phap luan cho viec ket hpp hai md hinh nay.
TAI LIEU THAM KHAO
[1] M. zur Muehlen, M. hidulska, and G. Kamp (2007). Business Process and Business Rule Modeling: A Representational Analysis, EDOC Conference Workshop, 2007. EDOC W, Eleoenth International IEEE, pp. 189 - 196.
[2] S. Goedertier, R. Heason, and J. Vanthienen (2007). M-BrA2Ce vO.l: A Vocabulary and Execution Model for Declarative Busmess Process Modeling, KBI [Online], Vol. 0728, pp. 7- 44, Website: http://www.econis.eu/PPNSET?PPN=557973S64.
[3] M.Milanovic, D.Gasevic, and G.Wagner (2008). Combining Rules and Activities for Modeling Service-based Business Processes, 12th Enterprise Distributed Object Compuhiij Conf pp. 11-22.
[4] G. Kappel and W. R. S. Rausch-Schott (2007). Coordmation in workflow management systems - A rule-based approach. Coordination Technology for Collaborativ e Applications Organizations, Processes and Agents, pp. 99-119.
[5] H. M. e. al (2010). Business process modeling languages: Sorting through the alphabet soup, ACM Computing Surveys, vol. 43, pp. 1-56.
[6] Shazia W. Sadiq , Maria E. Orlowska, and W. Sadiq (2005). Specification and validation of process consttaints for flexible workflows. Information Systems, vol. 30, pp. 349-378.
[7] M. W. Wil M. P. van der Aalst (2005). Case handling: a new paradigm for business process support. Data & Knowledge Engineering, vol. 53, pp. 129-162.
[8] P. Green and M. Rosemann (2004). Applying Ontologies to Business and Systems Modelling Techniques and Perspectives - Lessons Learned, Joumal of Database Management.
pp. 105-117, 2004.
[9] Yair Wand and R. Weber (1993). On the ontological expressiveness of information systems analysis and design grammars, Joumal of biformalion Systems pp. 217-137.
[10] M. Hammer, J. Champy (1993). Reengineering the Corporation: Manifesto for Business Revolution voi 1, HarperCollins Publishers, pp.53-69.
TAP CHi KHOA HOC VA CONG NGHE, Tnrong Dgi hgc Khoa hoc, DH Hue Tap 9, SS1 (2017)
INTEGRATION OF BUSINESS RULE A N D BUSINESS PROCESS MODELING LANGUAGES
Nguyen Quang Hung', Tran Thi Phuong Chi Faculty of Information Technology, University of Sciences, Hue University
*Email: nqhung@gmaiI,com ABSTRACT
With the high demands for business agility and reducing costs, BPM tends to move to "Dynamic Business Process Management" and "Intelligent Case Management"
rather than isolate process flows. Business rules and business processes are important factors in determining the requirements of a software system especially in Business Process Management Systems. Although business rules and processes are considered core components of "Business Process Management", both of them are not sufficient to represent all business constructs. In this study, we have compared business process and business rule modeling languages in order to show that no single language is complete with respect to the BWW (Bunge-Wand- Welwr) representation model. Basing on this comparision, we have proposed the integration between BPMN and SBVR in order to meet the entire business construct of business process in accordance with the BWW model.
Keywords: Business Process Management, business rule, business process.
Nguyln Quang Himg sinh ngay 03/11/1979 tai Quang Bmh. Nam 2001, ong tdt nghiep cir nhSn chuyen nganh Cdng nghe Thong tin tgi Trudng Dai hgc Khoa hpc va nhan bang thgc si chuyen nganh Khoa hgc May tinh tgi Trudng Dgi hpc Khoa hgc, Dgi hgc Hue nam 2005. Tir nam 2001 cho den nay, ong giang dgy tgi Khoa Cong nghe thong tin Tmdng Dai hpc Khoa hgc, Dgi hgc Hue.
LTnh vuc nghiin cihi: Cong nghe phan mem, Mgng v^ truyen thdng, Tran Thi Phirong Chi sinh ngay 09/10/1983 tai Thira Thien Hue, Ba tot nghiep cir nhan chuyen nganh Cong ngh^ Thong tin tgi Trudng Dai hgc Khoa hgc, Dai hoc Hue nam 2005 va nh^n hoc vi tligc sT diuyen nganh Khoa hgc may tinh nam 2009 tgi Trudng Dgi hpc Khoa hgc, Dgi hgc Hue.
Tir nam 2005 den nam 2013, ba giang dgy tgi Trudng Dgi hgc Dan lgp Phii Xuan Hue. Tir nam 2013 cho den nay, ba giAng dgy tgi Trudng Dgi hpc Khoa hpc, Dai hoc Hue.
Linh vuc nghiin ciru: He thong thdng tin, co sd dir lieu, Web ngir nghia.
49