NGHIEN c u u - TRAO DOI
PHAT TRIEN KHU Vl/C KINH TE Tl/ NHAN
•
6 VIET NAM HIEN NAY
TS NGUYfiN XUAN KHOAT*
K
m vuc kinh te tu nhan la bd phan eau thanh quan trpng cua nen kinh te' qud'c dan. Phat trie'n khu vuc kinh te tu nhan la van de chien luge lau dai trong phat trie'n nen kinh te nhieu thanh phan dinh hudng xa hdi chii nghia, gdp phan quan trpng thuc hien thang lpi nhiem vu trung tam la phat trie'n kinh te, edng nghiep hda, nang cao ndi luc eua dat nudc trong hdi nhap kinh te qud'c te. Bai viet nay tap trung trinh bay vai trd, tae dung va tinh hinh phat trien ciia khu vuc kinh te tu nhan d nudc ta hien nay, tren eo sd dd de xuat nhiing giii phap ehu yeu nham tiep tuc phat trien khu vuc kinh tenay trong thbi gian tdi.1. Vai tro va tac dung ciia khu vuc kinh te tu nhan a nudc ta
Kinh te tu nhan la khu vuc kinh te' ca the, tieu ehu va kinh te tu bin tu nhan dua tren sd hiiu tu nhan ve tulieu sin xuat, hoat ddng dudi hinh thuc hd kinh doanh ca the va eac loai hinh doanh nghiep eua tu nhan. Thuc te eho thay, trong thbi ky qua dp len chu nghia xa hdi dnude ta, phat trie'n khu vuc kinh te tu nhan la sir can thiet khach quan, ed vai trd va tac dung to ldn tren nhieu mat:
* Dai hoe Hue
Thii nhdt, kinh te tu nhan la mdt bd phan hgp thanh quan trpng cua nen kinh te nhieu thanh phan theo dinh hirdng xa hdi chii nghia. Phat trien khu vuc kinh te tu nhan gdp phan quan trpng trong viec giii phdng lire lupng sin xua't, huy ddng cac tiem nang ve nhan tai, vat lire vao phat trie'n kinh te, la nhan td tao ra td'e dp tang trudng kinh te va ddng gdp mdt ty trpng ldn vao GDP trong nhiing nam gan day, dac biet la dd'i vdi cac nganh cdng nghiep, tieu thii cdng nghiep, thuang mai dich vu...
Thii hai, kinh te tu nhan la lire lugng kinh te cua tuyet dai bd phan nhan dan, hay cd the gpi la "kinh te dan doanh". Phat trie'n khu vuc kinh tetunhan khdng ehi cd tac dung thiic day phan cdng lao ddng, giai quye't viec lam eho gan 90% lire lugng lao ddng cua toan xa hdi ma edn la chd dua cua kinh te nha nude, eua can bd, cdng chuc va cdng nhan trong he thd'ng kinh tenha nudc, dac biet trong dieu kien nude ta hien nay.
Thie ba, kinh tetunhan bao gdm nhieu doanh nghiep tu nhan trong eiing mdt linh vuc hoac nhieu linh vuc khac nhau. Phat trie'n khu vue kinh te tu nhan khdng nhiing thiic day chuye'n dieh eo eau kinh te'theo hudng edng nghiep hda, hien dai hda ma eon tao ra su canh 22
NGHIEN c u u - TRAO DOI
tranh manh me giiia cac doanh nghiep ve gia cl, chat lugng hang hda va suphuc vu, tao ra ddng luc phat trien kinh tethi trubng. Ddng thbi, cung tao ra ddng luc va el ap luc bude cac doanh nghiep phai nang eao trach nhiem dd'i vdi sin pha'm hang hda cua minh.
Thit tu, phat trie'n khu vuc kinh te tu nhan gdp phan thuc day mpi thanh vien trong xa hdi nang ddng, nhay ben trong viec khai thac mpi ngudn luc, ung dung tie'ng bd khoa hpe ky thuat, tao ra nhieu sin pha'm hang hda, dap irng nhu cau cua minh va ddng gdp cho xa hdi. Ddng thai, cdn tao ra mdt dpi ngii nhung nha doanh nghiep nang dpng, nhay ben, dam nghi dam lam, san sang chiu mpi thuthaeh eiia cache thi trubng, tirchiu trach nhiem.
Thu ndm, phat trie'n khu vuc kinh tetunhan tao ra ddi hdi cap bach phii cd suthay dd'i luat phap, dac biet la luat phap ve kinh te cho phii hpp. Dong thdi, ciing ddi hdi su quin ly cua nha nuoc ve kinh te phii cd sir chuyen dd'i, thfch nghi va ngay cang cd hieu lue, hieu qui cao hon.
2. Tinh hinh phat trien khu vuc kinh te tu nhan d nudc ta trong thdi gian qua
2.1. Nhiing ket qud tich cue
- Khu vuc kinh te tu nhan tang trubng manh ve sd lugng doanh nghiep va quy md vd'n dau tu
Sdlugng doanh nghiep kinh tetunhan thanh lap trong giai doan tir nam 2002 de'n nua dau nam 2009 da tang eao va lien tue. Doanh nghiep mdi dang ky hang nam giai doan 2000-2008 tang khoang 20,8% ve sd lupng doanh nghiep va 61,5% ve sd vd'n dang ky.
Tfnh tir thang 01-2000 den thang 12-2008, cl nude cd 330.490 doanh nghiep thudc khu vuc tunhan dang ky thanh lap mdi vdi sd vd'n dang ky la 2.110.440 ty ddng, ldn hon cl vd'n FDI cimg thdi ky.
Neil so sanh nam 2008 vdi nam 2000, doanh nghiep tunhan da tang gap 4,5 lan ve so lupng va gap 41 lan ve sd vd'n dang ky. Dae biet, trong nam 2008 va 6 thang dau nam 2009, trong bd'i einh khung hoing kinh te toan eau, sd lugng doanh nghiep kinh te tu nhan dugc thanh lap mdi vin tiep tue tang eao va la sir hd trg rat quan trgng cho nen kinh te.
Tinh de'n het thang 6/2009, ca nudc cd khoing 380.000 doanh nghiep da giai the. Theo sd Heu ciia Td'ng cue Thue, hien cd khoang 77% sd doanh nghiep dang ky thanh lap dang thuc hien nghia vu thue. Nhu vay, ty le doanh nghiep giii the hoac pha san sau
dang ky kinh doanh d nudc ta khdng eao so vdi thdng le qud'c te.
Ben canh khu vuc doanh nghiep, ti'nh den cudi nam 2008, ude tinh cl nudc ed gan 4 trieu hp kinh doanh ca the phi ndng nghiep, tang 60% so vdi nam 2002; cd 118.778 trang trai (tang 40% so vdi nam 2003). Ngoai ra, edn tren 10 trieu hd ndng dan sin xua't hang hda.
Dau tucua khu vuc kinh te ngoai nha nudc trong tdng dau tuda tang hen tuc tir muc 23,72% (nam 2002) len 31,78% (nam 2008).
Hieu qui kinh doanh eua khu vuc kinh te tunhan cao hon so vdi cac thanh phan kinh te'khac
He sdlCOR ciia khu vuc kinh te tunhan trong giai doan 2002 - 2007 ludn thap hon rat nhieu so vdi khu vuc kinh tenha nudc va khu vuc FDI. So lieu ve tinh hinh sin xuat, kinh doanh eiia eac doanh nghiep ciing cho thay doanh thu thuan duge tao ra bdi mdt ddng vd'n kinh doanh cua cac doanh nghiep tu nhan cung eao hon so vdi doanh nghiep thupe eac thanh phan kinh te kha.
- Khu vuc kinh te tu nhan dang la khu vuc tao them viee lam mdi nhieu nha't va hieu qui nha't trong nen kinh te
Lao ddng lam viec trong khu vuc kinh te ngoai nha nudc chiem ty trpng da sd (86,9%). Lao dpng lam viec trong khu vuc kinh te cd vd'n FDI chiem ty trpng khiem tdn (4,1% nam 2008). Khu vuc kinh te tunhan dang tao ra phan ldn cdng an viee lam eua nen kinh te nudc ta, qua dd gdp phan quan trpng vao viee bao dim an sinh xa hdi eho ngubi dan. Tir nam 2002 de'n nam 2007, khu vuc doanh nghiep tunhan da tao them 2,23 trieu viee lam, khu vuc hd kinh doanh cac the phi ndng nghiep tao them 2,15 trieu viec lam va khu vuc FDI tao them 0,99 trieu viec lam. Trong khi dd, ciing thbi ky nay cac doanh nha nudc da cat giim gan niia trieu viee lam.
Xet ve hieu qua tao viee lam, sua't dau tu vd'n de tao them mdt viee lam eiia khu vuc tu nhan thap hon dang ke so vdi sua't dau tu ciia khu vue doanh nghiep nha nudc va doanh nghiep FDI. Nam 2007, khu vuc doanh nghiep ngoai nha nudc can 463,65 trieu ddng de' tao ra mdt viec lam. Trong khi dd, doanh nghiep cd vd'n dau tunudc ngoai can 505,77 trieu ddng va doanh nghiep nha nude can 708,49 trieu ddng.
- Khu vuc kinh te tunhan gia tang ddng gdp ve san lupng, GDP va ngan sach
Ve gia tri sin xua't edng nghiep, tir nam 2002 den 23
NGHIEN c u u - T R A O DPI
nay san xuat edng nghiep d nude ta ludn dat miic eao trong nudc cd khoing 28-30 lao ddng, ehi bing khoing va gia tri gia tang sin xua't edng nghiep da chiem 1/15 so vdi doanh nghiep nha nudc va khoang 1/13 so khoang hon 40% GDP. Ve ddng gdp vao GDP, khu vuc vdi doanh nghiep cd vd'n dau tunudc ngoai. Khoang gan kinh te tunhan ed GDP theo gia hien hanh tang trudng 90% sd doanh nghiep tu nhan ed vd'n dudi 10 ty ddng, vdi td'e dp eao nhat, khoing 17 - 21%/nam, tiep de'n la trong dd 12% so doanh nghiep ed vd'n dudi 500 trieu eac doanh nghiep FDI vdi miic tang tiTrdng ti-ong khoing ddng, 17% ed vd'n tir 500 trieu ddng de'n 1 ty ddng, 49%
18 - 19%/nam. Ty trpng cua khu vuc kinh te' tu nhan ed vd'n tir 1 ty - 5 ty ddng, 10% ed vd'n tir 5 ty - 10 ty, chi trong nudc da tang them tren 3% trong 9 nam, tang tir 3% sd doanh nghiep tu nhan cd vd'n tir 50 ty - 200 ty 7,3% (nam 2000) len 11% (nam 2008). ddngva 1% (khoang hon 150 doanh nghiep tunhan) ed
Ve dong gdp ngan sach, trong nhirng nam qua, khu vd'n tren 200 ty ddng.
vuc kinh te tu nhan vdi sir phat trie'n ciia minh da lam - Sir phat trie'n eua cac doanh nghiep cac doanh tang thu ngan sach va thay dd'i dang ke cacau thu ngan nghiep kinh te tu nhan con cham va nhieu bat cap saeh. Sdthu ngan sach tir khu vue FDI va khu vuc kinh Cae doanh nghiep kinh te tunhan phan bd'khdng te tu nhan trong nudc ngay cang gia tang. Trong giai ddng deu giiia cac vimg. Phan ldn doanh nghiep tu doan 2001-2007, ty trpng sd thu tir cae doanh nghiep nhan dang tap trung ehu yeu tai hai viing ddng bang FDI tang tir 5,49% len hon 10,55% td'ng sd' thu ngan sdng Hdng va mien Ddng Nam bd chiem 70% sd doanh sach nha nude. Ty trpng so thu tir khu vuc tunhan trong nghiep (cl dang ky va dang hoat ddng) ciia cl nudc.
nudc tang tir 6,47% len 10,6% td'ng sd ngan sach. Da sd eac doanh nghiep tu nhan thieu ehien luge - Khu vuc kinh te tu nhan tao mdi trubng canh kinh doanh va ke hoach dau tuphat trien dai han mdt tranh va ddng gdp quan trpng cho phat trie'n kinh te - each hpp ly, vin ehudng lpi fch, tim kiem ca hpi dau tu xa hdi ndng thdn mien niii ngan han, san sang dd'i eohdi dau tuva lpi ich dai han
Tuy dai da sded quy md nhd, nhung vdi so lugng de lay eohdi dau tuva lpi fch ngan han.
ldn, cac hd kinh doanh ea the' da tao thanh mang ludi Nhieu doanh nghiep tu nhan ed miic dau tu dd'i kinh doanh rpng khap chiem khoang 60% doanh thu mdi cdng nghiep tha'p so vdi yeu eau phat trie'n. Hien ban le hang hda dich vu cl nudc. Dac biet, tai dia ban nay, ehi cd 8% doanh nghiep tu xac dinh la cd cdng ndng thdn, hd kinh doanh cac the la lire lugng chu ye'u nghe tien tien, 50% doanh nghiep dat trinh dd cdng trong viee thiet lap kenh tieu thu ndng sin, phan phd'i nghe trung binh, cdn lai 42% doanh nghiep ed edng vat tuva hang edng nghiep tieu diing cho ndng dan. Sd' nghe lac hau hoac khdng tu danh gia dugc.
lupng cae hp kinh doanh ca the' dang tap trung nhieu d Hau het cac doanh nghiep tu nhan thie'u mat bang eac vimg ndng thdn chiem 57,1%, trong khi hau het sin xua't kinh doanh, thi trubng tieu thu san pham cac doanh nghiep chu yeu tap trung d eac vimg dd thi. trong nude nhd be, tang trudng cham, thi trubng xua't Chinh sir da dang, phong phii va phan bd rdng khip kha'u thie'u thdng tin va ban hang nude ngoai, thie'u cua cac doanh nghiep da tao mdi trubng canh tranh mang ludi tie'p thi...
trong nen kinh te. - Hoat ddng cua khu vue kinh te tu nhan edn nhieu Ddi vdi khu vuc mien nui, sdlugng doanh nghiep tu tieu cue, khd quin ly va kie'm tra, kie'm soat nhan boat ddng d mien niii da tang nhanh chdng, gdp Trong dieu kien nude ta dang timg bude qua dp phan tich cue thiic day phat trie'n sin xua't hang hda, chuye'n sang kinh tethi trubng dinh hudng xa hdi chu cung irng day du, kip thdi nhirng mat hang thie't yeu nghia, thi trubng ehua ddng bd, cdn nhieu roi loan, vdi gia cl tuong ddi d'n dinh. Ddng thdi, cac doanh trinh dp quin ly cua nha nudc edn nhieu han che thi nghiep da gdp phan giii quye't viec lam, xda ddi giim mat trai cua eo che thi trudng tac dpng cang manh, ngheo, nang cao dan tri va eao hon niia la gdp phan khu vuc kinh te tunhan eon bde Id nhieu mat tieu cue, vao sir tang trudng kinh te eua eac tinh mien niii... khd quin ly va kie'm tra, kie'm soat.
2.2. Mot so han che yeu kem Hien tupng dau tu ehui ed su hd trg vd'n ciia nudc - Quy md eua doanh nghiep tunhan phan ldn eon ngoai nham mue dich trdn thue'da trdthanh phd'bien.
rat nhd va tang trudng cham Hien tupng budn lau, lira dIo, kinh doanh trai phep, Hien nay, trung binh mdi doanh nghiep tu nhan gian lan thuong mai diin ra kha quye't liet va ndng 24
NGHIEN c u u - TRAO DOI
bdng, nhat la tir khi thuc hien Luat Doanh nghiep va Luat Thue gia tri gia tang.
3. Mot so giai phap chii yeu phat trien khu vuc kinh te tu nhan d nudc ta trong thdi gian tdi De tie'p tuc phat huy nhiing ket qui dat dugc, khac phue nhiing han che yeu kem, phat trie'n khu vuc kinh te tunhan theo tinh than Nghi quye't Hdi nghi lan thii nam Ban Chap hanh Trung uong (khda IX), trong thdi gian tdi can tap trung thue hien td't eac giii phap sau:
3.1. Tq.0 moi trudng thuan lai ve the che vd tdm ly xa hoi chophdt trien kinh tetunhan
Sua dd'i, bd' sung Luat Doanh nghiep va mdt sd quy dinh theo hirdng xda bd su phan biet dd'i xir giira eac thanh phan kinh te, bao dim tinh ddng bp, nhat quan cac quan die'm eiia Dang va phat trie'n kinh te tunhan.
Khuyen khfch, hd trp, tao dieu kien thuan lpi va dinh hudng eho kinh te tunhan phat trie'n binh dang giiia cac thanh phan kinh te.
Quy dinh rd nhiing nganh nghe, linh vuc kinh tetu nhan khdng dugc phep kinh doanh hoac kinh doanh cd dieu kien. Xac dinh rd trach nhiem eua eac co quan quin ly nha nudc trong dang ky kinh doanh va quin ly hoat ddng eua kinh te tunhan. Quin ly chat che va cd che tai xu ly nghiem minh nhirng vi pham phap luat cua eac doanh nghiep kinh te tunhan.
Lam td't cdng tac phd' bie'n tuyen truyen quan diem, dubng Id'i, ehfnh sach ciia Ding, Nha nudc dd'i vdi phat trie'n kinh te tunhan. Co vii va bie'u duong kip thdi cae doanh nghiep, doanh nhan sin xuat kinh doanh eao hieu qui, diing phap luat, cd ddng gdp tich cue vao phat trie'n kinh te - xa hdi cua dat nudc, bio dam lpi fch eho ngudi lao ddng.
Tao mdi trubng tam ly, ehfnh tri - xa hdi lanh manh de kinh te tu nhan yen tam bd vd'n dau tu sin xuat kinh doanh va tao co sd phap ly cho viec chuye'n kinh te tubin tunhan sang kinh tetubln nha nude dudi nhiing hinh thiic thich hpp.
3.2. Doi mai he thong chinh sdch kinh tevlmo doi vdi khu vuc kinh tetunhan
Dd'i mdi chfnh sach dau tu - tfn dung, nham tao dieu kien thu hiit tdi da ngudn vd'n nhan rdi trong nhan dan va cae nha dau tunudc ngoai de hd trg cho cac doanh nghiep phat trie'n. Trude mit, can nghien ciiu tie'p tuc hoan thien Luat Dau tu trong nudc, chan chinh lai he thd'ng ngan hang sao cho thii tue vay vdn thuan lpi, quy dinh lai sua't thbi han vay vd'n, cac hinh
thuc huy ddng vd'n phi chfnh phii linh hoat, binh dang.
Dd'i vdi ehfnh saeh thue, tao dieu kien eho eac doanh nghiep tunhan dau tuphat trie'n, dd'i mdi cdng nghe, md rdng sin xuat kinh doanh. Trude mat, can tap trung dieu ehinh tien thue dat; ap dung cd hieu qui thue gia tri gia tang, thue thu nhap; cd chfnh sach giim thue, uu dai thue dd'i vdi mdt so'linh vuc, doanh nghiep can thie't...
Dd'i vdi chfnh saeh dao tao, khoa hpc va edng nghe, nham khuyen khfch cae doanh nghiep tunhan sudung ngudn nhan luc cd trinh dp, cdng nghe sin xua't hien dai... Trudc mat, can thdng tin rdng rai ve nhirng thanh tuu khoa hpc cdng nghe mdi trong nudc va tren the gidi bang nhieu hinh thiic thfch hpp, khuyen khfch cac doanh nghiep san xuat nhirng sin pham ed chat lugng cao, dao tao, bdi dubng dpi ngii lao ddng ed ky thuat eao, cd nang luc quan ly, dap ling dugc nhu eau eua suphat trie'n.
3.3. Han che cdc mat han che cua khu vuc kinh te tunhan
Tang cubng giao due chfnh tri tu tudng, phat huy tinh than lam ehu cua eac ehu doanh nghiep tunhan;
chu ddng thu hiit hp tham gia cae hoat ddng xa hdi dudi hinh thuc to' chiic thfch hpp.
Nang cao hieu qui sir dung cae edng eu kinh te, eac chfnh sach tai chfnh tfn dung de quin ly va dieu tiet cac hoat ddng eua khu vue kinh te' tu nhan.
Tie'p tuc hoan thien va tang cubng quin ly nha nudc dd'i vdi khu vuc kinh te'tunhan, cd ehuong trinh thanh tra, kie'm tra, kie'm toan dinh ky dd'i vdi eac doanh nghiep kinh te tunhan.
Bio ve lpi ich hpp phap, ehinh dang cua cl ngubi lao ddng va ngudi su dung lao ddng. Xay dung md'i quan he td't dep giiia ngubi su dung lao dpng va ngubi lao ddng tren co sd phap luat va tinh than doan ke't tuong than tuong ai.
Xay dung eac to' chiic chfnh tri - xa hdi trong cac doanh nghiep tunhan, gdp phan dau tranh chd'ng eac bie'u hien tieu cue va hudng din cac doanh nghiep hoat ddng diing hudng, hieu qui.
Tai lieu tham khao chfnh:
1. Dang Cong san Viet Nam: Cac Nghi quyet Hgi nghi lan thd nam Ban Chap hanh Trung uang khda IX, Nxb CTOG, H, 2002.
2. Hgc vien Chfnh tri qudc gia Ho ChftVlinh: Kinh tetunhan va quan ly nha nude ddi vdi kinh tetunhan a nude ta hien nay.
Nxb CTOG. H, 2003.
3. Ban Tuyen giao - Thong tin tong hgp sd39 - TT/BTGTW thing 10-2008.
