' D | £ N B A N - Odi THOAI
Nang cao nang lUc canh tranh
ciia doanh nghiep tif nhan Viet Nam trong nhumg nam tdi
NHffTRONGBACH*
Vdi y nghla la khu viic kinh tenang dgng, hieu qua cOng nhii khi nang thich ting rai cao trong nen kinh te, Bao cao chinh tri tai Dai hgi Dang Cong sin Viet Nam lan thii XII (nam 2016) ghi nhan va khang dinh vai tro quan trgng cua nen kinh te tii nhan. Day la sii ddi mdi cd tinh dot pha trong nh$n thiic ve doanh nghiep tii nhan. Thy nhien, ein phii thong nhat tii tiidng va hanh dgng trong ci he thong chinh tri, eUng nhiixa hgi nham hoan thien cd che, chinh sach; khuyen khich, tao thuan lgi phat trien manh kinh tetii nhan
Nang liTc canh tranh cua doanh nghiep tiT nhan Viet Nam thoi gian qua
Cling vdi qua t n n h ddi mdi va hdi nhap qud'c te, dae biet tu khi cd Ludt Doanh nghiep (nam 2005), sd' lupng cac doanh nghiep t u n h a n (DNTN) ngay cang tang. Ttt chd chi cd 4.086 DNTN dang ky kinh doanh trUdc Luat Doanh nghiep nam 2005, de'n nay tdng sd DNTN dang ky da len tdi con sd hdn 500.000 doanh nghiep, tang trung binh khoang 22%/nam. Vdi sU phat trien nhanh chdng ca ve lupng va cha't, cac DNTN da ddng gdp quan trpng cho sU phat trien kinh te, xa hdi ciia da't nude. Khu vUc kinh te tu nhan ddng gdp khoang 45%
GDP, 36% vd'n d i u tu thilc 22 I S6124'{4-2017)
hien trong khu vUc doanh nghiep, 33% thu ngan sach va tao ra 62% viec lam trong toan bd khu doanh nghiep.
Theo Vietnam Report (nam 2016) trong "Bao cao thudng men - Kinh teViet Nam 2016:
Tren dudng hgi nhip", the can bang dang dan dUdc tao lap khi khoang each tang trudng cua cac doanh nghiep cd vd'n dau tU trUc tiep nUdc ngoai (FDI) va doanh nghiep nha nude da thu hep lai.
Chi tinh trong giai doan 2014 - 2015, ty trpng trong GDP cua khu vUc DNTN chiem tren 50%, trong khi ty trpng nay ciia khu vUc doanh nghiep nha nUdc dang cd chieu hudng giam cung vdi qua trinh cd phan hda doanh nghiep nha nude dang diin
ra m a n h me. Tuy nhien, hi§n cd tdi 98% sd DNTN cd quy md nhd va vUa, trong dd 96%
la nhd va sieu nhd, day la h a n che ldn n h i t trong tien t r i n h hdi nhap hien nay h Viet Nam.
Nhieu danh gia chung ve DNTN cho rang, cho du ngay cang phat trien ve so' lUdng, quy md nhUng kha nang phat trien cdn r i t han che va nhin chung nang lUc canh tranh ciia cac DNTN Viet Nam dang cdn r a t yeu d ca thi trudng trong nUdc va qud'c te.
Su yeu kem ve nang lilc canli t r a n h ciia DNTN tlii hien d: trinh dp va nang lUc t^
chUc quan ly cua DNTN Viet Nam yeu; phUdng phap quan
*TS, Hoc vien Tai chinh
Tap chi Cong san I Chuyen cle ccf scr
1% trtnh ^ I q a i n 3^ ^ trinh dd c h u y t e mdn t M p . San p^hi<didh Vtt cWt^ disL dbng, d^tVTji ch«|a cad,<'chua iii$
vtng t d ' t ^ ^ > ^ M ^ u « I ^ ^ tiSu dting, gia ffli>chUa h ^ 1^; eae y & td^ kh&e^ nhu qus^ag cto^
t l ^ p ^ i y , xSy dang thi!l(S)«g hi@u; Id'cfaific, quan If mang l i l ^ i ^ M n ^ i £ i . ^ . chua iUdc (fuan t&m. Hi§n, chi 66 ft 0NTN &mlgA&&g vQbig iarSn thi'tirtfdng, "phat tialn, cdn p h i n n h i i u doanh nghidp daag ii0at ddng dim chiteg P l I l ^ M g hoang Mnh t ^ d
\S,§t Nam. Ty^ s u i t M nhuftn C5&ia khu vUc t u n h a n co xu hfaSngiiluig nhvtng kh&ig bdn vfing g i y b i t 1^ cho vifc n i n g c^o kha n^mg canh t r a n h va i d phkP t r i l n l&a dai c6a doanh nghi§pi Trong sd cac 3 ^ T N dang hoat , # n g thi doanh nghd&p ldn dM chidm
^ H a d i y '2%, doanh ^ h i ^ vita chi^m 2%^ cdn M khoiing 96% la ^doanh nghiSp nhd va siiu nhd. Quy'md. nhd, quait tri iy^u k6m, khd tMp caii ngudn vdn, siic canh t r a n h khdng cao... Thidt bi; cdn^
nghg t h i p , tiinh dd lao ddng teong doanh nghigp cdn ydu.
Gdiiftlt cac DNTN hoat ddng 1a)era@iihiing linh vUc kinh td quan trong va cdng nghd cao (plffitduc - dao tao: U w a n g 0,§%, y te: 0,2%, van hda - t h l thsKj:.0,4%, khoa hpc —cdng n # i e : igln 0;!%). Ndii nang Itto-tai ehinh cua doanh n ^ i g p tihl hifen xf quy md vdn, kha nling huy ddng vk sil
dung h i i u qiii i ^ ^ n vdn tM h i t i Ailcie^BMIMcdsffayWib v & tMTp, Uh6 ti^# can vdi die ngfflfe v ^ , s 4 "dtog .ngu&i vdn chua hilii qu&.
.^MiOngban chivia&nglpB eanh tranh ciia DNTN v6 nguydn nh^ kbach qmm lit do:
Tha nhit, tii^iMtevi^
M , vai trd cua khu vuc kinh t ^ t u n h a n chua nha't qu^n, DNTN ehtfa A ^ sd dUdc coi la mdt thilnh ipllln kinh t d quan trong t;S Vidt N a m . NhQng "uu ai" vfin danh cho Miu v ^ Mnh t ^ nh& nddc vk khu vUc kinh t d c6 vdn d i u t u nude ngoai. NhSin thiic xa hdi vi vai trd cua DNTN chUa cao.
Thvl hai, tii^teioh cai cich t h l ch^ kinh td diin ra cham chap, mdi trUdng canh tranh chUa binh dang. Cd chd^ tiep c t o v ^ vay va cac childng trinh hS trd DNTN, bao gdm cic hd trd tU phap, d i d dd thdng -tin^ hS trd Ako tao...
chUa dUdc quan tam. ^vfts TJivt ba, ckc t h u t u e hanh chinh edn rUdm ra, phdc tap, cd chd '^sdn - cho" cdn diin ra b nMdu ndi. Trong dd cac DNTN thudng la d£fi tUdng
"ydu thg" ludn chiu sU M i m tra, thanh t r a chat che b miic thai qua, day la nguyen'nhan d i n tdi DNTN Vi$t Nam mai 'Ididng chiu ldn".
TbH tu, cd che hd trd DNTN v i n cM dilng lai tren ly thuydt. Doanh nghigp tU n h a n it dUdc tidp c t o vdi nhijtng cMnh sach hd trd va
cac chUdng trinh Ua< dgi >^a CMnh p h i ; It- d u * li6 trd v l thong t i n thi t r t t o g trong^ vk ca ngoai nUdc, hg'tihudng phai t d vifc&i Ign, lam to theo Mnh n g h i i m . D i l u n&y da khidn cho cac DNTN l u i n p h i i d £ mat vdi nh&igirfd ro
tilm In.
Nguy^ nhin chu quan til pMa doanh nghiip: 1- Do t r i n h dd, nang lUc td chiic quan 1^ va trinh dd chuygn mdn cua DNTN nhin chung th^p. 2- c a e san ph^m dich vu (ca sd lUdng va chift Mdng san ph&n) thap va kha n t o g cung c§ip san pfa^m, didh vu k h o i ^ caO) chUa dap iing dUdc thi Meu da dang cua ngddi t i i u diii^, gia ca chUa hdp ly.
3 - Trinh dd thidt hi, cdng nghg tha'p, trinh >dd lao ddng trcmg doanh ngMgp cdn ygii.
4- Nang ldc tai cMnh cua do£mh ngMip t h l M i n d quy m d t v ^ ^ k h s nang huy ddng va sii dung Mgu qua ngudn vdn huy ddng thSfp.
De nang cao nang life canh tranh cua doanh nghifp ttf nhan
D I n t o g cao n t o g ldc canh tranh, giai phap trUdc hdt thudc vd doanh ngMip: Trong bc^ e t o h mdi cua ndn Mnh td hdi nhap trong nhiing nam tdi, cac DNTN cin tMdt phai thUc M i n cac giai phap sau day:
Mdt IA, s t o sang cho hoi nhap, chu dpng vUdt qua cac rao can ky thuat va lam chu
"cudc chdi".
sd 124 I (4-2017) I 23
' D I E N
D A N - D 6 | THOAI
NhQng kdt q u a k i n h doanh khdi sac da dat dUdc trong ca mdt chang dUdng dai, dae biet, t r i e n vpng k i n h t e Viet N a m t r o n g nhQng t h a p nien tdi khi t h d c hien cac hiep dinh thUdng mai tU do (FTA) the he mdi, tao niem tin va ky vong t a n g t r u d n g k i n h doanh cho cac DNTN. SU s i n sang cho hdi nhap, sSn sang lUa chpn chie'n lUdc tang trudng mao Mem trong bd'i canh hdi nhap kinh te se la cac quydt tam chinh sach cua DNTN de cd t h e canh t r a n h va chie'n t h i n g . Trong cudc "'chay dua" nay, khdng cdn con dUdng nao khae budc phai "chay'' va "lam chu cudc chdi"
Theo khao sat cac doanh nghiep do Vietnam Report (nam 2016) thUc Men, cd tdi hdn 76% sd' doanh nghiep tham gia khao sat dU Men se tie'p tuc md rdng kinh doanh n h l m tan dung td'i da nhiing cd hdi tang trudng mdi. NhU vay, ciing cd ngMa la hau he't cac doanh nghiep san sang nhap cudc, day la su lUa chpn khdn ngoan, phu hpp vdi xu hudng phat trien ta't yeu trong bd'i canh nen kinh td hdi nhap.
De vUdt qua cac rao can ky thuat trong thuong mai qud'c td, cac DNTN cln tich cUc hpc tap, nang cao trinh dp ngoai ngfl, trinh dp phap ly, phong tuc tdp quan va van hda cua cac dd'i tac kinh doanh. Cac vu kien thUdng mai thdi gian 2 4 I S6124: (4-2017)
qua cho tha'y nguyen nhan chu ydu la do tMe'u Meu bidt phap Mat va cac thdng le qude te. Khi md rdng hdi nhap cd sU Men didn nMeu hdn cua cac nha d i u tU nUdc ngoai, ciing vdi cac bien phap phdng ve thUdng mai da dang, se gay khd khan cho cac DNTN, tao ra nhQng tac ddng tieu cUc de'n t a n g trudng cua doanh ngMep trong thdi gian tdi. Giai phap tinh the la dUa vao sU hd trd cua cac chuyen gia, nha d i u tU, sau dd phai vUdn len chii ddng vUdt qua cac rao can thUdng mai, can dam vUdt qua dUdc chinh minh, s i n sang dUdng dau vdi cac FTA, chu ddng vUdn len de hdi nhdp.
Hai la, tang cudng kha nang thich dng trong dieu Men mdi.
Tie'n t n n h hdi nhap kinh td qud'c t e d Viet Nam da diin ra trong thdi gian kha dai du de cac doanh nghiep tich luy Mnh nghiem tMch Ung. Tuy nMen, trong bd'i canh mdi cua nen kinh te va tinh da cMeu cua hdi nhap, ddi hdi cac DNTN phai vUdn len, tang cUdng kha nang thich Ung trong dieu kien mdi; tMch dng vdi sU thay doi cua thi trudng ca trong nUdc va qud'c te (sd thich, nhu clu, chd't lupng, mau ma,...) va mdi trudng kinh doanh, nhU cMnh sach cua Nha nUdc, sU thay ddi cua dd'i tac kinh doanh, dd'i thii canh tranh. C l n phai
"bie't minh, bidt ngudi", nghien cUu tim hieu dd'i tac.
tim Meu khach h t o g va tim Meu minh.
Ba la, thuc tM cMdn ludc lien ke't da cMeu trong kinh doanh, md rdng thi phin cMg'm linh tM tnidng.
Lien ke't va hdp tac trong kinh doanh la quy Mat cua sU phat t r i l n . Trong bd'i canh Men nay, canh t r a n h khdng phai la tieu diet l l n nhau ma d l n h l m phat trien Uen ket trong qua t r i n h hdp tac de canh t r a n h td't hdn. Do vay, kha nang hen ke't, hdp tac la tien de cho hoat ddng kinh doanh hieu qua, ddng thdi day cung la mdt tieu cM dinh tinh ciia nang lUc canh tranh ciia doanh nghiep. Tieu chi nay t h l Men qua chat lUdng va sd' Mdng cac mdi quan he vdi dd'i tac, cac lien doanh, he thd'ng mang Mdi Mnh doanh theo viing va lanh thd.
CMe'n lUdc khdn ngoan cho cac DNTN la md rdng Uen ket trong kinh doanh d l khic phuc nhiing ban che ve trinh dp va nang lUc td chdc quan ly cua DNTN; trinh dp thidt bi, cdng nghe; trinh dp lao ddng trong DNTN; ve nang lUc tai cMnh, marketmg,...
Boh la, n t o g cao chat Iddng san pham, tang nang sua't lao ddng va nang cao hieu qua kmh doanh.
Nang cao chat lUdng san pham, thay ddi m l u ma nham dap ling nhu c l u da dang ciia khach h t o g . Thuc te cho thay, cac yeu c l u k h i t khe va ve tieu cM kinh te, ky thuat, cac chi tieu ve t h a m my, tidn
Tap chi Cong san | Chuyen de ccr sO
dung... ddi hdi DNTN phai tuan thu tuyet dd'i vd dieu kien cac quy dinh cua hiep dinh thUdng mai ve chat lUdng hang hda. Mac du hang rao thue' quan cd the dupc dd bd nhUng nhQng tieu chuan kinh te ky thuat se la rao can ldn nha't cua DNTN Viet Nam. Vdi ngudn nhan lUc re, sU sang tao cua ngudi lao dpng, hang hda cd the dupc xac dinh vdi gia ban hpp ly, mau ma hdp thdi dap Ung nhu clu khach hang va dich vu di kem tien Ipi va chat lupng. Su khdn ngoan nhat la Ilia chpn mat hang, san pham cd tinh dae thil cd the manh de Uen ke't va se md rdng d i n trong tUdng lai.
Nang sua't lao ddng la yeu td quan trpng de doanh nghiep cd the vUdn len canh tranh vdi cac dd'i thii tren thi trudng, tuy nhien day lai la diem ye'u cua DNTN. De tang nang suat lao ddng, cac DNTN can tan dung Ipi the bd may quan ly gpn, nhe, chi phi quan ly tha'p, kha nang khai thac, su dung cac ye'u to' san xua't cao. Cung vdi sU nang ddng, sang tao va san sang ddi mdi, cac doanh nghiep c l n tich cUc ddi mdi cdng nghe, cai tie'n mau ma san pham dap Ung yeu cau cua khach hang; td chUc quan ly va quan tri ddng tien nham giam chi phi tren don vi san xua't va ddn vi thdi gian, lam tang nang sua't lao dpng, nang cao hieu qua kinh doanh.
Nam la, chu ddng tim Mem va thu hut cac ngudn lUc de phat trien.
Kha nang thu hut ngudn lUc khdng chi nham bao dam cho dieu kien de hoat ddng san xua't, kinh doanh dupc tie'n hanh binh thudng ma cdn the hien nang lilc canh tranh thu hut d i u vao ciia doanh nghiep.
Day la dieu kien de bao dam nang lUc canh t r a n h trong dai han. Ve nguyen tac, cac ngudn lilc ludn san cd nhUng Cling khan hiem. Khi thi trudng md rdng, cac ngudn nhan lilc ciing se dUpc md rdng, dieu quan trpng la doanh nghiep phai biet tim kie'm va khai thac. Neu trUdc day cac ngudn lilc h l u nhu chi tim kiem tai thi trudng trong nUdc thi cd hpi tim kiem thi trudng quoc te dang dupc md rdng, bao gdm cac ngudn lilc ve con ngUdi, ky thuat, kinh nghiem quan ly va cac dieu kien ve vdn. Khi lai sua't giam thieu, cac doanh nghiep cang cd cd hpi tiep can den cac ngudn vd'n mdt each de dang. Trong cupc dua canh tranh lai sua't cd the dUa tdi quan niem "vdn la cua chung" la cd hdi td't de cho DNTN. Ngudn nhien lieu ciing trd nen san cd va de dang tie'p can va khai thac dupc cac ngudn liic san cd.
Mac dii cd hdi tdt nhUng cac ngudn lilc van la khan hiem ne'u doanh nghiep khdng cd kha nang, khdng chii ddng tim kie'm va khai thac.
Nang cao nang lUc canh tranh ciia doanh nghiep trUdc het la do chinh cac doanh nghiep, nhUng dieu nay thilc sU khd khan dd'i vdi cac DNTN ne'u khdng cd sU hd trd td phia Nha nUdc, dae biet la ve ngudn nhan lUc, cd che, cMnh sach, ket ca'u ha t i n g va cac nganh hd trd.
De tao thuan ldi cho cac DNTN cd dieu kien nang cao sdc canh tranh trong bd'i canh hdi nhap va phat trien ben viing, vdi vai trd ciia Nha nUdc trong nen kinh te thi trudng dinh hudng xa hdi chu nghia, ngoai viec tie'p tuc ddi mdi tU duy nhan thdc ve vai trd cua DNTN, can thiet phai tap trung vao mdt so'van de sau:
Thd nhat, tiep tuc cai each ve the che, tao lap dupc mdi trudng kinh doanh, canh t r a n h binh dang cho cac DNTN.
De tao lap mdt cdng ddng DNTN manh me, cd nang lUc canh tranh, tao viec lam cho ngudi dan, mang lai phdn thinh cho qud'c gia, thi dieu kien can va dii la phai cd nen tang the che than thien, an toan de kinh doanh. Mac dii tien trinh cai each the che da cd nhQng bUdc di tich cUc, nhung the che kinh te Viet Nam ndi chung van chUa dap dng dUdc ky vpng cua doanh nghiep va the che lien quan den DNTN van cdn nhieu han che, dae biet la the che hanh chinh.
ThUc te cho thay, cac DNTN cang ldn thi chi phi
S0124 (4-Air I 25
' D I E N D A N - D 6 |
THOAI
tuan thu thu tuc hanh cMnh cang cao. Doanh nghigp cd quy md, kinh doanh t h a n h cdng thudng bi t h a n h tra, kilm tra nhidu. Day la mdt trong nhQng nguyen n h a n kMen cac doanh nghiep Viet Nam "khdng cMu ldn".
Mdi trudng Mnh doanh cho du da cd nhQng thay ddi nhUng chua an toan, md'i quan he giQa cac DNTN vdi Nha nUdc v i n cdn khoang each. Hien, doanh ngMep nha nUdc v i n cdn nhieu Uu ai va Uu tien cho doanh nghiep FDI. Nhidu vu an kinh te' nang ve xd phat ma chUa tinh ky ddn nhiing nguyen nhan khach quan, nhQng rui ro khien cac chu the Mnh doanh, doanh nhan lam an that bai nhUng khdng phai do ly do chu quan.
Thit bai, tao cd che' thuan ldi de DNTN tie'p can vdi cac ngudn vd'n bing each xay dUng cac khung phap ly, dieu Men tai chinh va n t o g lUc chuyen mdn ma doanh ngMep c l n bao dam dg du tieu chuan tidp can vd'n vay vdi lai sud't tha'p.
Ddng thdi khuye'n Much phat trien hinh thdc hpp tac cdng - tu, thanh lap cac md Mnh hd trd tai cM'nh cho DNTN.
Doanh nghiep tU n h t o h l u het la cac doanh nghiep quy md nhd, cd quay vdng vd'n r i t cham. Du da cd nhieu chUdng t n n h hd trd vd'n nhung chu ydu la vd'n n g i n ban, trong khi de d i u tu md rdng quy md san xua't, Mnh doanh ddi hdi ngudn vd'n dai han. Do khdng 26 I S6l24! (4-2017)
cd tai san bao dam da lam cho khd'i DNTN gap nhidu khd khan trong hoat ddng san xua't, kinh doanh. C l n tao cd chg'va thUc tM chinh sach Uu dai tin dung va tang cUdng kha nang tig'p c t o vdi cac ngudn vd'n cho DNTN.
Thvt ba, tao lap chUdng trinh hd trd cho cac DNTN vd nghien cdu, iing dung trign khai, cac thanh tUu khoa hoc, cd nhQng che tai du manh budc cac doanh ngMep h i n g nam phai trich r a mdt p h i n ldi n h u t o cho ddi mdi cdng nghg. Ngoai ra, Nha nUdc nen thUdng xuyen td chdc cac khda hpc n g i n h a n n h l m nang cao trinh dp ve quan tri doanh ngMep, Men thdc Mnh te, tM tnidng, phap Mat cho cac chu doanh nghiep, cung nhu cap n h a t nhQng thdng tin lien quan mdi nha't d l doanh ngMep Met va lam an Meu qua.
Thu tu, cd cd chd hd trd DNTN trong dao tao nghe, n t o g cao trinh dp ngudn n h t o luc cho DNTN. ^ Cac chUdng trinh nay cd the tnic tie'p tQ Nha nude hoac Nha nUdc se la d i u md'i tim Mem cac dU an, chUdng trinh dao tao td cac ngudn kmh pM hd trd cua cac td chdc, ca n h a n trong va ngoai nUdc.
Viec dao tao lao ddng tai cac doanh ngMep da sd' chUa cd he thd'ng, chUa bao dam dUdc nhu clu phat trien. Hoat ddng quan ly kinh doanh, quan tri ciia cac doanh ngMep thudng theo kinh nghiem.
chUa cd mdt quy trinh dao tao bai ban. ^^gc tao dieu Men ii DNTN chu ddng n a n g cao cha't lUdng dao tao, phat triln ngudn n h i n Mc, n t o g cao ky nftng nghe nghiep cua ngutdi lao ddng la c l n tMe't.
Tha nam, chung tay ho trd DNTN vd m a t p h a p ly vk thdng tm. Trong bdi canh Vi§t Nam dang hdi nhap qu6c t^
r i t nhanh, ddng thdi thd gidi cung cd nhQng khung khd t o t o c l u hda r i t phat triln va da dang, bdn canh vigc dd bo nhQng hang rao thud quan, cac nUdc cung tap trung tang cUdng nhQng h a n g rao phi thud quan, dae bidt la hang rao ky thuat. CMnh vi vay, c l n cd sU phd'i hdp giQa khu vUc n h a nude vdi doanh ngMep de lam sao giai quydt khau khd k h t o , trd ngai hen quan de'n hang rao pM thud quan va dae Met giup doanh nghiep tidp c t o tM trUdng ben viing, tranh dUdc nhiing t r a n h chap thUdng mai.
C l n cd hudng d i n cung d p thdng tin d l y du cho doanh nghiep trong viec tiep can dUdc nhQng cd hdi cua thi trUdng mdi ma trong do nhQng thdng tin mang tinh dae t h u lien quan de'n tftp quan, van hda, nhiing ydu td tM trudng va ca nhiing thdng tin ve cMnh sach vi md cua cac qud'c gia. Xay dilng Trung tam dd lieu qud'c gia va Trung tam thdng tin qud'c gia ve thi trudng. TMg't lap dUdng day nong, giai ddp cac thdng tin v e t M trudng...!
