Pemeliharaan Anak Tedalu Lama

PERKAHWINAN DAN FUNGS

4. Pemeliharaan Anak Tedalu Lama

Kajian mengenai proses sosialisasi telah menunjukkan bahawa pemeliharaan bayi mengambilmasa yang tenlahu lama. Seorang anak

memenlukan pemehiharaan yang begitu rapi sehingga

ma

menjadi kuat

dan dewasa. La juga memerhukan pengetahuan tradisi, kemahiran,

sistem kepercayaan, sistem nilai danjuga tingkah laku yang dituntut oheh kebudayaannya. Pemehihanaan anak yang memakan masa begitu lama meletakkan tanggungjawab yang paling berat ke atas bahu ibunya. Oleh sebab itu, dalam beberapa masyarakat ibu adalah orang yang mempunyai pertalian yang paling rapat sekali dengan amaknya. Tugas seumpama itu tidak membenarkan kaum wanmta pergi memburu ataupun memelihara bmnatang ternakan atau pergi jauh danipada tempat kediaman mereka. Oleh yang demikian sudah wajarlah suami membenikan makanan kepada isterm dan anaknya. Penkahwinan cuba menyelesaikan masalah

mi.

5 Pengurangan Persaingan Seks

Manusiaberbeza dengan haiwan kerana wanita lebih bersedia menenima aktiviti seks. Beberapa kajian yang telah dilakukan menunjukkan bahawa kesediaan hubungan seks yang berterusan menimbulkan masalah yang

hebih

senius kenana ia akan menyebab-

kanpensaingan yang kuatdi antara golongan lelaki untuk mendapat-

kan perempuan. Usaha telah dihakukan oleh masyarakat untuk mencegah persaingan seumpama itu, terutamanya untuk mengelak-

cara demikian ia akan dapat mengurangkan

konflik

yang mungkin benlaku dalam masyarakat itu. Hubungan seks yang kekal dan berterusan dapat menyelesaikan perkara

mm.

Namun demikian pensaingan seks dapat diselanaskan oleh aturan kebudayaan yang lain, selain danipada

mnstmtusi

penkahwinan. Misalnya masyarakat boheh mengadakan peraturan yang menentu- kan kaum lehaki dan perempuan tmnggal bensama-sama dalam tempoh waktu yang lebih panjang. Selepas itu mereka boheh bentukar pasangan. Sistem seumpama

mi

boleh juga mengurangkan persaing- an seks. Tetapi masalah yang timbul iahah, sekinanya individu memerlukan mndividu yang lain, ada mndividu yang mungkin keberat-

an untuk melepaskan pasangannya yang telah mesra dengannya. Dia mungkmn cemburu dengan hubungan seumpama itu. Oleh kenana kemungkinan adanya keingmnan untuk memiliki seonang teman dan adanya perasaan cemburu, persaingan menimbulkan masalah. Oleh itu hubunganseks yang kekal merupakan suatu cana

yang praktis untuk menyelesaikan persaingan hubungan seks antara lelaki dan penempuan. Di samping itu ia juga menentukan hubungan

kenjasama daham bidang ekonomi antana lelaki dan wanita. 6~ Upacara Perkahwinan

Cana bagaimana seseonang itu berkahwin adalah benbeza-beza antara sesuatu masyarakat dengan suatu masyarakat yang lain. Setengah-setengah kebudayaan tidak mempunyai upacara penkah- winan tententu. Ada masyarakat yang mengamalkan upacara atau- pun istiadat yang sedenhana. Namun begitu ada juga masyarakat yang mengadakan istiadat yang lama hingga beberapa bulan. Hal

mi

tmmbul kenana perkahwinan dalam benbagai-bagai masyanakat me- lmbatkan benbagai-bagai corak pertukaran ekonomm.

Dalam masyarakat Melayu, akad nikah menupakan sebagai suatu upacara yang paling penting dalam institusi penkahwmnan.

Dalam masyarakat Melayu tnadisi, penkahwinan antara seorang lelaki dengan seorang wanita adalah ditentukan oleh ibu bapa mereka. Apabila ibu dan bapa bersetuju untuk mengahwinkan anak lehakinya, ia akan memikirkan siapakah yang paling baik untuk dijadikan jodoh untuk anak lelakmnya. Selepas persetujuan di peningkat keluarga

mi

tercapai, adat peminangan akan diadakan.

ASAS-ASAS ANTROPOLOG!

Peminangan anak gadis

mi

akan dihakukan dengan suatu upacara yang sedenhana di mana tepak sinih dihantar dan pertukaran cincin, makanan dan pakaian diadakan. Setehah pinangan diterima, had perkahwinan akan ditetapkan oleh keduaibu bapa kedua-dua behah pihak. Kenduni-kendara merupakan suatu istiadat yang biasa diada- kan bagi membuktmkan perkahwinan telah dihakukan. Kenduni- kendara tadi sebenannya membenitahu kepada umum bahawa per- kahwinan atau perhubungan antara dua keluarga

mi

telah dilaku- kan.

Dalam masyanakat Melayu han

ml,

aturan perkahwinan yang diaturkan oleh kedua ibu bapa seumpama itu sudah kurang berlaku. Pihihan perkahwinan ataupun siapakah yang hanus menjadi jodoh- nya adalah terpulang kepada pihihan masing-masing. Sistem pendidik- an dan ekonomi moden han

mi

telah mempengaruhi cara ataupun istiadat perkahwmnan daham masyarakat kita. Biasanya suatu upaca- ra yang sederhana dilakukan.

mi

tidak benerti pula masyarakat Melayu tehah mengenepikan aturan tradisi mereka.

t Aspek Ekonomi

Di daham kebanyakan masyarakat pertimbangan ekonomi menjadi pendonong untuk berkahwiri. Banyak anggota masyarakat berkahwin bukan untuk seks, kerana seks amat mudah dmpuaskan, tetapi perkahwmnan ialah dmsebabkan untuk mendapatkan tenaga kerja. Ada pula pendapat yang mengatakan penkahwmnan menguat- kan hubungan ekonomi. Di dalam masyarakat Jerman, terdapat ungkapan yang mengatakan bahawa bukannya orang lehaki yang mengahwinl wanita tetapi adalah ladang mengahwini ladang atau kenbau lembu yang mengahwini kenbau lembu yang lain. Apa yang dimaksudkan di sini ialah dalam institusi perkahwinan sesuatu masyarakat, hubungan ekonomi turut sama terlibat. Namun begitu seseonang boleh menentukan bagaitnana ia akan menentukan pilihan jodohnya dengan melmhat kedudukan ekonomi jodohnya. Dalam banyak masyarakat terdapat satu pertukaran ekonomi benlaku sebelum ataupun sewaktu perkahwinan dilakukan. Pentukaran eko-

nomi seumpama

mnm boleh

berlaku dalam beberapa bentuk. Bayaran kepada bakal isteni (mas kahwmn) adalah salah satu danipada bentuk itu. Pihak lelaki membenikan wang atau banang

kepada keluarga perempuan. Hal

mi

merupakan bayaran kepada bakal isteri. Pemberian

mi

menandakan tanggungjawab pengantin lelaki yang menunjukkan persediaannya untuk mengahwini wanita itu. Dalam kajian yang telah ditunjukkan oleh Murdock (1957) hampir 60 peratus daripada masyarakat yang dikajinya seperti yang terdapat dalam World EthnographicSample. kaum lelaki dan juga keluarganya diminta memberikan barang bernilai kepada keluarga bakal isterinya. Sementara dalam 40 peratus masyarakat yang lain pula terdapat jenis bayaran kepada pengantin perempuan dan keluarganya. Bayaran boleh dilakukan dengan berbagai-bagai cara dan dengan menggunakan bermacam-macam jenis bayaran. Bina-

tang ternakan dan bahan rnakanan merupakan hadiah yang sering digunakan. Di kalangan masyarakat Swazi di Afrika Selatan bilang-

an lembu yang diberikan kepada keluarga wanita

mi

bergantung kepada status wanita itu (Kuper, 1966). Biasanya 12 ekor lembu diberikan kepada keluarga sebelah wanita golongan orang kebanyak- an. Keluarga diraja mungkin diberikan 15 ekor lembu ataupun lebib. Bapa kepada pengantin lelaki pertu memberikan binatang ternakan

mi

dan menentukan perempuan

mi

menjadi isteri. Dalam masyarakat Ifugao di Filipina, babi diberikan kepada keluarga sebelah wanita yang melambangkan penerimaan anak perempuan- nya sebagai isteri (Frake, 1960). Bahan makanan yang lain pula biasanya diberikan. Dalam masyarakat Eskimo bayaran boleh diberikan dalam bentuk selimut tebal.

Beberapa kajian menunjukkan bahawa kaum Subanun di Filipinamengenakanbayaranyang tinggi kepadabakal isteri (Frake, 1960). Masyarakat Subanun mengira pendapatan tiap-tiap tahun yang diterima oleh pengantin lelaki dam menggandakannya beberapa kali dan dicampur 3 hingga 5 tahun khidmat yang diberi oleh pengantin perempuan kepada keluarga lelaki. Orang lelaki Manus yang mahu berkahwin perlu terlebih dahulu mempunyai suatu tabungan ekonomi yang teguh. Pada lazimnya abang ataupun bapa saudaranya menjadi orang yang bertanggungjawab untuk men- dapatkan pembayaran

ml

(Mead, 1931). Ia akan diminta membayar batik pembayaran

mi.

Selalunya ia akan mengainbil masa yang lama untuk membayar balik hutangnya bergantung kepadajumlah bayar- an kepada bakal isteri yang ditentukan. Pembayaran kepada bakal isteri diselesaikan di had perkahwinan atau boleh juga diteruskan

ASAS-ASAS ANTROPOLOGI

sehingga beberapa tahun selepas berkahwin.

Walaupun pertukaran seumpama

ml

berlaku di dalam banyak masyarakat,

mi

tidak bererti bahawa wanita itu menjadi hamba. Ditinjau dad segi sosiologinya pembayaran

mi

sebenarnya memberi-

kan suatu martabat kepada wanita dan kaum keluarganya. Pertukar- an

mi

dianggap sebagai ganti rugi kerana kehilangan khidmat yang boleh diberikan oleh anak perempuan ibu bapa mereka. Bayaran boleh dianggap sebagai suatu tanggungan, kerana sekiranya per-

kahwinan gagal disebabkan kesalahan kaum wanita, hadiah perlu dipulangkan kepada keluarga lelaki. Oleh itu kaum keluarga perem- puan akan menentukan supaya perempuan yang dikahwini terus menjadi isteri kepada suaminya walaupun perempuan itu tidak ber~etuju,tetapi kerana kaum keluarganya telah menerima bayaran kepada isteri yang sebahagiannya telah pun digunakan yang tidak mungkin dibayar batik kepada keluarga kaum lelaki.

Satu lagi bentuk pertukaran ekonomi

mi

ialah pemberian khidmat kepada bakal isteri atau golongan keluarga isteri. Daripada kajian yang telah dilakukan oleh Murdoek (1957), 13 peratus daripada 565 masyarakat yang dikajinya dikatakan memberikan khidmat kepada bakal isteri atau keluarga isteri. Perkiraan

mi

boleh ditentukan sebelum atau selepas perkahwmnan. Khidmat yang diberi- kan kepada keluarga isteri berbeza daripada satu masyarakat ke satu masyarakat. Dalam beberapa masyarakat khidmat

mi

berakhir selama beberapa bulan sahaja. Dalam masyarakat yang lain pula, khidmat

mi

akan mengambil masa yang Iebih lam; kadangkala sehinggabeberapa tahun. Di kalangan masyarakat Eskimo di Alaska seorang lelaki dikehendaki bekerja untuk bapa mertuanya selepas perkahwinan sebagai menyempumakan tanggungjawabnya. Tugas

mi

mungkin untuk menangkap singa taut. Perkahwinan boleh dilakukan dalam masa seseorang itu menjalankan khidmatnya.

Pertuknan yang lain berlaku dalam bentuk pertukaran kaum perempuan. Hanya 3 peratus.daripada sampel yang telah digunakan oleh Murdock (ibid, 1957) mempunyai sistem bertukar-tukar perem-

puan, iaitu adik perempuan atau saudara perempuan daripada keluarga lelaki akan ditukarkan dengan seorang lelaki dad pihak keluarga perempuan. Hal

mi

berlaku di kalangan masyarakat Tiv di Afrika Barat di mana wanita akan ditukarkan antara dua keluarga atau kelompok keluarga yang terlibat (Kuper, 1963).

Pertukaran hadiah merupakan satu lagi bentuk pertukaran yang sering dilakukan. Kira-kira 3 peratus daripada sampel Mur- dock (ibid. 1957)menunjukkan pertukaran hadiah dilakukan mene- rusi institusi perkahwmnan. Dalam beberapa masyarakat terdapat misalnya dua kelompok keluarga yang terlibat dalam

mnstitusi

perkahwinan

mi

bertukar hadiah yang nilainya hampir sama. Contohnya ialah orang-orang di Pulau Andaman - sebaik sahaja

seorang lelaki menunjukkan keinginannya untuk mengahwini se- orang wanita, kaum keluarga kedua-dua belah pihak akan bertemu dan memulakan pertukaran hadiah yang terdiri daripada makanan atau barang tertentu. Aturan seumpama

mi

berlaku sehingga berlangsungnya perkahwinan itu.

Mas kahwin pula merupakan pemindahan wang atau barang yang besar jumlahnya daripada keluarga sebetah wanita kepada keluarga lelaki yang mahu dikahwininya. Bayaran mas kahwin ataupun down adalah merupakan sebagai suatu institusi yang besar ertinya dalam masyarakat keturunan Sri Langka. Jumlah bayaran mas kahwmn iS ditentukan secara serius oleh golongan masyarakat yang menganuti adat seumpama

mi.

Di kalangan masyarakat Rajput di India mas kahwin dibayar oleh kaum perempuan datam bentuk wang dengan kadar yang agak rendah sedikit jika dibandingkan dengan yang benlaku di Eropah pada zaman Renaissance. Barang danipada emas yang mahal, barang dapur, pakaian dan juga tempat tidur boleh menjadi barang yang hendak di hadiahkan. Bayaran mas kahwin merupakan perbelanjaan yang paling tinggi bagi keluarga perempuan. Biasanya ibu bapanya akan mula mengumpulkan hadiah sejak anak perempuannya dilahirkan. Mas kahwin dipamer- kan untuk kepentingan kaum saudara perempuan sebelah pengantin lelaki. Mereka seterusnya akan memeniksa pengantin perempuan.

Hanya sebahagian kecil masyarakat yang mengamal bayaran ganti mgi kepada golongan keluarga lelaki. Dalam aspek ekonomi

mi,

boleh dikatakan semua bentuk hadiah adalah dibenikan kepada pihak perempuan sebagai menggantikan khidmat yang patut diteni- ma dan juga pertukaran kaum wanitanya. Murdock (1957) telah menunjukkan bahawa ganti rugi dilakukan apabila wanita yang dikahwini selalunya berpmndah tempat tinggal dad tempat ibu bapanya ke tempat kaum lelaki. Dia mengatakan bahawa hal-hal ekonomi yang dipindahkan kepada golongan keluarga perempuan

ASAS-ASA5 ANTROPOLOGI

adalah untuk menggantikan kerugian khidmat anak perempuan mereka yang sekarang

mi

telah dimilikm oleh kaum lelaki. Oleh kerana ia selalu berlaku di mana anak perempuan pergi ke rumah pihak lelaki, maka tidak menghairankan sekiranya perkahwinan melibatkan perpindahan bidang ekonomi kerana khmdmat wanita itu telah berpindah ke sebelah lelaki.