Pola Kediaman Selepas Berkahwin

POLA KFADIAMAN DAN PERSANAKAN

1. Pola Kediaman Selepas Berkahwin

Sistem ekonomi masyarakat Melayu moden pada han

mi

telah

melalui perubahan yang pesat iaitu daripada sistem bertani secara tnadisional kepada smstem industni. Di samping itu masyarakat Melayu telah menenima unsur pendidikan moden Banat. Akibatnya ramai di antana anggotanya yang mula tinggal di bandar. Dengan itu pola kediaman mereka selepas berkahwin berbeza dan masyarakat tradisional. Pada han

mi

pasangan muda, selepas berkahwin selalu- nya berpindah ke tempat kediaman yang berlamnan, jauh danipada tempat kediaman ibu bapa atau kaum keluarga suami atau isteni. Onientasm kediaman masyanakat Melayu moden pada han

mi

rnenunjukkan suatu pola yang disebutkan sebagai pola neolokal, iaitu pasangan yang muda mendirikan tempat kediaman baru, yang berasmngan daripada tempat kedmaman ibu bapa dan keluarga mereka. Oleh kerana orang muda mempunyai pendidikan Barat mereka mempunyam jenis pekerjaan yang benbeza danipada keluarga mereka. Ramai di antara mereka berpindah dan tinggal di bandar, tidak lagi menetap di kampung. Maka dengan itu mereka mempu- nyai pola tempat kediaman yang berbeza selepas berkahwin. Namun demikian, pasangan yang banu berkahwmn mempunyai kediaman yang disebut sebagai neolokal itu tadi sering menemui kaum keluarga meneka di tempat asal mereka berada sekunang-kunangnya tiga atau empat kali setahun. Hubungan antara mereka dengan kaum keluarga yang tinggal di kampung masih benterusan melalui surat ataupun kiniman wang. Pola kediaman neolokal

mni boleh

dianggap sebagam suatu pola yang barn terjelma dalam masyarakat Melayu, akibat danipada perubahan sistem ekonomi, pendidikan dan juga perubahan yang dibawa melalui pnoses organisasi yang barn. Penubahan yang seumpama

mi

jelas tidak banyak sedikit juga mengubahkan pola sistem kediaman kekeluargaan selepas berkah- win.

ASAS-ASAS ANTROPOLOGI

Pola neolokal seumpama

mi

memang tidak asing lagi dalam masyarakat Barat yang sering kita lihat melalui wayang gambar dan sebagainya. Pola kediaman yang berasingan dan kaum keluarga mereka

mi

telah mula wujud lama sebelum mereka berkahwin lagi. Namun demikian, dalam banyak masyarakat tenmasuk masyarakat Melayu tendapat juga pasangan yang baru berkahwin terus tinggal buat beberapa waktu dengan kaum keluarga ataupun dengan ibu bapa meneka di tempat asal meneka. Oleh kerana semua orang muda dalam semua masyarakat dikehendaki memilih jodoh dan onang di luar keluanga asas mereka, dan oleh kerana pasangan

mi

tmnggal bersama-sama selepas mereka berkahwin, kecuali dalam beberapa masyarakat saja, maka tidak mungkin semua masyarakat meng-

amalkan sistem di mana anak meneka terus tmnggal dengan thu bapa atau kaum keluarga selepas benkahwin. Oleh sebab itu, anak meneka terpaksa tinggal di tempat asing dan meninggalkan rumah ibu bapa mereka selepas benkahwin. Tetapi tendapat juga dalam masyanakat di mana anggota masyarakatnya tenus tinggal di rumah pesaka ataupun rumah asal mereka selepas benkahwin. Umumnya terdapat pola penting di mana pasangan yang benkahwin

mi

tmnggal dengan ibu bapa ataupun tmnggal benhampiran dengan kaum keluan-

ga mereka.

Ada lima pola kedmaman yang akan dibincangkan di sini iamtu patnilokal, matrilokal, bilokal, avunkulokal dan neolokal.

Patrilokal

Pola kediaman patrilokal ialah pola yang palmng meluas sekali

tendapat mengenai kediaman selepas benkahwmn. Mundock £1957) dalam kajiannya mendapati 67 penatus danipada masyanakat yang dikajinya mengamalkan sistem kediaman patrilokal in Suami akan membawa isteninya ke tempat kediaman rumah bapanya dengan mendinikan tempat kediaman benhampiran numah bapa atau keluar- ga bapanya ataupun menjadikannya sebagai anggota keluarga luas. Di kalangan onang Tiv di Nigeria Utana, apabila seorang anak lelaki berkahwmn, isteninya selalunya akan tinggal bersama-sama dengan- nya dalam kawasan perumahan bapa sebelah suaminya iaitu dengan

membentuk suatu keluanga luas berbentuk patrilokal. Istilah ke- diaman

mi

kenap kali juga diketahui sebagai vinilokal.

Matrilokal

Dalam pola kediaman berbentuk matrilokal in seorang suami akan tinggal bersama-sama dengan keluarga sebelah ibu mentuanya atau ia boleh memilih untuk mendmnikan numah berhampinan dengan mmah keluarga sebelah isteninya. Bentuk kediaman mi merupakan suatu pola kediaman yang terdapat di kalangan orang Melayu yang menganuti adat Minangkabau di Negeni Sembilan dan Melaka. Istilah kediaman

mi

kadang-kadang disebut sebagai uksodlokal. Bilokal

Dalam kebanyakan masyarakat, termasuk masyarakat Melayu, pola inilah yang amat meluas sekali. Dalam bentuk kedmaman bilokal in kebanyakan daripada pasangan barn tinggal bersama-sama kaum keluarga mereka ataupun mereka mendinikan numah ben- hampiran dengan kaum keluanga sama ada sebelah ibu bapa suami atau sebelah isteni.

Pola

mi

dikatakan paling banyak terdapat dalam masyarakat Melayu masa dahulu. Di perkampungan seumpama in kita lihat sebuah rumah besar dikelilingi oleh beberapa rumah kecil yang lain. Rumah besar itu ialah rumah yang didiami oleh ketua keluarga bagi keluarga luas. Rumah yang kecil terdapat berhampinan dengan numah besar

tadm,

tiap-tiap satunya didmami oleh pasangan yang barn ataupun pasangan yang mempunyai anak sebagai anggota darmpada keluarga luas tadi. Sebagaimana yang kita katakan tadi, pasangan yang barn benkahwin mungkin tmnggal bersama-sama, sama ada dengan keluarga sebelah suaminya ataupun keluarga sebelah isteri- nya bergantung kepada mana mereka boleh mendapatkan tapak rumah dan juga tanah untuk keperluan ekonominya. Sebahagian darmpada keluarga luas di kampung tadi adalah berbentuk patrilo- kal, yang lain pula berbentuk matrilokal. Sebahagiannya merupakan sebagai bilokal iaitu di mana kedua-dua abang, kakak dan adik mungkmn tinggal bersama-sama dengan keluanganya. Dengan itu sama ada anak letaki atau anak penempuan akan tinggal di numah asalnya selepas berkahwin, keluarga luas menangkumi gabungan adik-beradik yang telah berkahwin dan juga keluarga asas. Avunkulokal